Ứng cử viên Thủ tướng của phong trào ANO, ông Andrej Babiš, một lần nữa khẳng định ông không có ý định tuân thủ cam kết đã được nhất trí tại hội nghị thượng đỉnh NATO vào tháng 6 ở Hague – trong đó yêu cầu các quốc gia thành viên tăng chi tiêu quốc phòng lên 5% GDP. 

Khi được hỏi sẽ giải thích thế nào với các đồng minh, ông từ chối trả lời. Theo các chuyên gia, động thái này có thể làm suy yếu uy tín quốc tế của Cộng hòa Séc và khiến nước này mất đi vị thế trong khối liên minh.

Trong quá khứ, chính Tổng thống Mỹ Donald Trump là người gây áp lực buộc các quốc gia NATO tăng chi tiêu quốc phòng. Babiš nói với báo Novinky rằng ông từng thảo luận trực tiếp với Trump về tỷ lệ phần trăm dành cho quốc phòng. Tuy nhiên, ông không tiết lộ Trump đã phản hồi ra sao.

“Quan điểm của tôi giống như Thủ tướng Tây Ban Nha Pedro Sánchez,” Babiš cho biết. Sánchez trong tháng 6 đã từ chối yêu cầu tăng chi tiêu quốc phòng vượt quá 2% GDP và đàm phán thành công ngoại lệ cho Tây Ban Nha.

Tuy nhiên, Tây Ban Nha không nằm gần khu vực có nguy cơ chiến tranh với Nga. Hơn nữa, Trump đã ngay lập tức đe dọa Madrid bằng các biện pháp trả đũa, bao gồm cả lệnh trừng phạt.

Trong cuộc phỏng vấn với hãng tin Reuters hôm thứ Hai, Babiš khẳng định rằng việc đầu tư 5% GDP vào quốc phòng trước năm 2035 là không thực tế. Ông cho biết sẽ tuân thủ luật quy định hiện nay – theo đó ngân sách quốc phòng phải đạt 2% GDP – nhưng ông không cảm thấy bị ràng buộc với kế hoạch của chính phủ hiện tại là tăng ngân sách thêm 0,2% GDP mỗi năm để đạt mức 3% vào năm 2030.

Chuyên gia luật quốc tế Tomáš Bruner từ Trung tâm Nghiên cứu Hòa bình Prague thuộc Đại học Tổng hợp Karlova bình luận với báo Novinky: “Chúng ta sẽ làm suy yếu nghiêm trọng uy tín của mình và đánh mất sự tôn trọng từ các đồng minh. Không ai sẽ coi chúng ta nghiêm túc và chúng ta có thể trở thành mục tiêu dễ bị tổn thương trước các cuộc tấn công quân sự hoặc hỗn hợp.”

Bruner cũng lưu ý rằng, thỏa thuận tại Hague chỉ là một tuyên bố chính trị, không có ràng buộc pháp lý, nên không thể kiện Séc hay khai trừ khỏi NATO nếu không tuân thủ. Tuy nhiên, Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương năm 1949 – tài liệu có giá trị pháp lý – yêu cầu các quốc gia thành viên “duy trì năng lực tự vệ trước các mối đe dọa vũ trang.”

Thủ tướng hiện tại Petr Fiala cho rằng phát ngôn của ông Babiš cho thấy những nhượng bộ đầu tiên của ông trước các đối tác tiềm năng trong tương lai – là những bên công khai đề xuất rút khỏi NATO hoặc tổ chức trưng cầu dân ý về tư cách thành viên Liên minh châu Âu.

Một trong những đối tác đó có thể là phong trào “Stačilo!”, vốn đưa ra lời kêu gọi tổ chức trưng cầu về NATO và EU trong chương trình nghị sự của mình. Cùng quan điểm là phong trào SPD của ông Tomio Okamura. Phong trào “Motoristé” không phản đối chi tiêu quốc phòng, nhưng cơ hội giành được ghế trong Quốc hội của họ nhìn chung vẫn thấp hơn đáng kể.

Chủ tịch phong trào Motoristé – ông Petr Macinka phát biểu với báo Novinky rằng: “Việc đầu tư 5% GDP cho quốc phòng vượt quá khả năng thực tế của nền kinh tế Séc.”

Các chính trị gia thuộc chính phủ hiện tại đồng loạt cảnh báo rằng việc từ chối thực hiện cam kết tại Hague sẽ hạ thấp uy tín quốc tế của Cộng hòa Séc và đe dọa trực tiếp đến an ninh quốc gia.

Thủ tướng Fiala nhấn mạnh: “NATO không phải là một câu lạc bộ – đó là lá chắn phòng thủ của chúng ta. Nếu muốn được bảo vệ, chúng ta phải là đối tác đáng tin cậy.”

Bộ trưởng Quốc phòng Jana Černochová (ODS) tuyên bố với Novinky: “Mọi đề xuất cắt giảm chi tiêu quốc phòng đều không có trách nhiệm và đe dọa đến an ninh quốc gia lẫn người dân. Việc từ chối thực hiện cam kết đã ký sẽ làm tổn hại đến vị thế và độ tin cậy của chúng ta trong mắt các đồng minh, bác bỏ nỗ lực lâu nay nhằm xây dựng lá chắn vững chắc trước chính sách gây hấn của Nga.”

Bà nhấn mạnh rằng, tuyên bố chính trị là một phần, nhưng Séc cần nhận thức rằng mình có “khoản nợ nội bộ” với quân đội – và phải tiếp tục hiện đại hóa lực lượng vũ trang.

Dù vậy, thực tế trong quá khứ cho thấy chính các chính phủ do ODS lãnh đạo từng không thực hiện mục tiêu 2% GDP cho quốc phòng mà NATO yêu cầu.

(Theo Novinky)