Bỉ bất ngờ bác bỏ kế hoạch “cho vay bồi thường” của EU liên quan tài sản Nga bị đóng băng, cảnh báo rủi ro pháp lý lớn và nguy cơ EU đẩy toàn bộ gánh nặng lên vai mình.

Theo trang tin EUToday ngày 3/12, Bỉ đã công khai bác bỏ kế hoạch mới của Ủy ban châu Âu (EC) về việc chuyển tài sản Nga bị đóng băng sang Ukraine thông qua cái gọi là "khoản vay bồi thường", đồng thời cảnh báo rằng Brussels đang yêu cầu nước này gánh chịu những rủi ro pháp lý và tài chính không cân xứng và rằng các đối tác đang xem nhẹ mối quan ngại của nước này.

Phát biểu tại Brussels ngày 3/12 trước cuộc họp của các bộ trưởng ngoại giao NATO, Ngoại trưởng Bỉ Maxime Prévot cho biết đề xuất mới của EC về việc sử dụng tài sản dự trữ của ngân hàng trung ương Nga đang bị phong tỏa để hỗ trợ khoản vay dài hạn cho Ukraine là "hoàn toàn không thể chấp nhận được" đối với chính phủ Bỉ.

Kế hoạch này, dự kiến ​​được công bố vào cuối ngày 3/12, được xây dựng dựa trên việc sử dụng khoảng 140 tỷ euro tài sản bị đóng băng của Ngân hàng Trung ương Nga - phần lớn trong số đó đang được gửi tại Euroclear có trụ sở tại Brussels - làm tài sản thế chấp cho khoản vay nhằm đáp ứng nhu cầu tài chính của Ukraine trong giai đoạn 2026-2027. Nhu cầu này được ước tính trong các tài liệu của EU vào khoảng 130-136 tỷ euro bao gồm hỗ trợ ngân sách và quân sự.

Theo khái niệm này, Ukraine sẽ nhận được khoản tài trợ trước từ EU, với khoản hoàn trả trong tương lai gắn liền với các khoản "bồi thường của Nga". EC lập luận rằng điều này tránh được việc tịch thu hoàn toàn tài sản, đồng thời báo hiệu rằng Nga cuối cùng sẽ phải bồi thường thiệt hại do cuộc chiến gây ra.

Tuy nhiên, Bỉ đã nổi lên như một bên cản trở chính. Khoảng 190–194 tỷ euro dự trữ bị đóng băng của Nga được lưu giữ tại Euroclear ở Bỉ, khiến sự đồng ý của Bỉ trở nên thiết yếu đối với bất kỳ thỏa thuận nào.

Đọc một tuyên bố được chuẩn bị sẵn tại trụ sở NATO, ông Prévot nhắc lại rằng Brussels ủng hộ hỗ trợ tài chính dài hạn cho Kiev nhưng coi phương án cho vay bồi thường là lựa chọn kém hấp dẫn nhất. Ông mô tả phương án này là rất rủi ro, chưa từng có tiền lệ trong thông lệ quốc tế và không được bảo vệ đầy đủ trước các vụ kiện tụng từ Nga hoặc các nhà đầu tư bị ảnh hưởng.

Thay vào đó, chính phủ Bỉ đã thúc đẩy cái mà họ gọi là giải pháp thông thường: EU vay trên thị trường vốn được các quốc gia thành viên hoặc ngân sách EU hỗ trợ, tương tự như mô hình vay chung được sử dụng trong đại dịch COVID-19. Ngoại trưởng Prévot nói với các phóng viên rằng cách thức này đã được thử nghiệm, kiểm chứng và có thể dự đoán được so với cơ cấu mang tính thử nghiệm hơn hiện đang được áp dụng cho Ukraine.

Ngoài những phản đối về mặt kỹ thuật, Bộ trưởng Prévot còn thể hiện rõ sự bất mãn chính trị. Ông nói rằng Bỉ có cảm giác rằng các lập luận của mình đang bị bác bỏ, mặc dù thực tế là hệ thống tài chính và tài chính công của họ sẽ bị ảnh hưởng nặng nề hơn so với các nước khác, do sự tập trung tài sản của Nga tại Euroclear.

Thông điệp này phản ánh lập trường cứng rắn hơn của Thủ tướng Bỉ Bart De Wever trong bức thư gửi Chủ tịch EC Ursula von der Leyen ngày 27/11. Trong thư, ông De Wever mô tả khoản vay bồi thường là sai sót cơ bản và cảnh báo rằng việc tiếp tục trong khi chiến sự vẫn đang diễn ra có thể làm phức tạp bất kỳ thỏa thuận hòa bình nào, gây ra các cuộc trả đũa của Nga và đẩy Bỉ vào các tranh chấp pháp lý kéo dài và tốn kém.

Ông De Wever đã yêu cầu các quốc gia EU khác đưa ra những đảm bảo "chắc như đinh đóng cột" rằng Bỉ sẽ không phải gánh chịu trách nhiệm bồi thường hoặc hoàn trả cho Nga nếu tòa án sau này ra lệnh dỡ phong tỏa tài sản. Ông cũng nhấn mạnh rằng các quốc gia ngoài EU đang nắm giữ tài sản bị đóng băng của Nga - bao gồm Mỹ, Anh, Canada và Nhật Bản - nên đóng một vai trò tương xứng.

Euroclear và Ngân hàng Quốc gia Bỉ đã gửi cảnh báo đến các tổ chức EU về tác động tiềm tàng của chương trình này đối với sự ổn định tài chính và niềm tin của nhà đầu tư. Đồng thời, Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB) cũng cho biết họ không thể hỗ trợ một thỏa thuận cho vay của EU dựa trực tiếp vào dự trữ ngoại hối bị đóng băng của Nga, với lý do rủi ro đối với vị thế quốc tế của đồng euro.

Hầu hết các chính phủ EU và EC đều coi mô hình bồi thường-vay vốn là một cách để đảm bảo nguồn tài chính hỗ trợ nhiều năm cho Ukraine mà không gây thêm áp lực lên ngân sách quốc gia vốn đã chịu áp lực từ chi tiêu quốc phòng và năng lượng tăng cao. EU đã cam kết hơn 170 tỷ euro cho Ukraine kể từ khi cuộc xung đột nổ ra năm 2022, và các quan chức cảnh báo rằng tài chính công của Kiev có thể chịu áp lực nghiêm trọng vào giữa năm 2026 nếu không có các cam kết mới.

Bỉ khẳng định họ không đặt câu hỏi về nhu cầu hỗ trợ Ukraine, nhưng muốn có một sự cân bằng rủi ro khác. Hôm 3/12, ông Prévot cho biết văn bản hiện tại do EC soạn thảo chưa đáp ứng đầy đủ những lo ngại mà chính phủ Bỉ nêu ra, và rằng, theo thiết kế hiện tại, cơ quan hành pháp EU trên thực tế sẽ để Bỉ tự gánh chịu những hậu quả chính nếu có bất kỳ sự cố nào xảy ra.

Các nhà ngoại giao tại Brussels cho biết lập trường cứng rắn của Bỉ, xuất phát từ quốc gia sở hữu Euroclear và nắm giữ phần lớn tài sản Nga bị đóng băng, làm giảm đáng kể khả năng các nhà lãnh đạo EU có thể ký kết kế hoạch cho vay bồi thường tại hội nghị thượng đỉnh vào ngày 18-19/12. Nếu không có gói hỗ trợ thay thế nào được thống nhất song song, điều đó sẽ đặt ra những câu hỏi mới về cách EU dự định đảm bảo sự ổn định tài chính của Ukraine sau năm 2025.

Nguồn: TTXVN