Tỉ phú Bill Gates gây tranh cãi khi kêu gọi thay đổi chiến lược chống biến đổi khí hậu: ưu tiên giảm nghèo, bệnh tật và đau khổ con người thay vì chỉ giảm phát thải.

Theo Guardian, Bill Gates cho rằng biến đổi khí hậu là vấn đề nghiêm trọng nhưng không phải "tận thế của nền văn minh".

Ông tin đổi mới khoa học và công nghệ sẽ giúp kiềm chế tình trạng này, đồng thời kêu gọi thế giới thực hiện "bước ngoặt chiến lược" trong cách tiếp cận: chuyển trọng tâm từ việc giảm phát thải khí nhà kính sang cải thiện đời sống con người, đặc biệt là ở các quốc gia nghèo chịu ảnh hưởng nặng nề nhất.

"Thế giới quá tập trung vào biến đổi khí hậu"

Trong bản ghi nhớ dài 17 trang công bố ngày 28-10, Bill Gates nói nỗi bi quan cực đoan đã khiến cộng đồng khí hậu tập trung quá mức vào các mục tiêu ngắn hạn nhằm cắt giảm lượng khí thải, trong khi nguồn lực lại bị phân tán khỏi những hành động có tác động thiết thực nhất đến cuộc sống của con người trong thế giới đang nóng lên.

Ông viết: "Mục tiêu chính của thế giới nên là ngăn ngừa đau khổ, đặc biệt đối với những người đang sống trong điều kiện khắc nghiệt nhất".

Gates nhấn mạnh nếu phải lựa chọn giữa việc xóa sổ bệnh sốt rét và việc nhiệt độ toàn cầu tăng thêm 0,1 độ C, ông sẽ chọn phương án đầu tiên.

"Tôi sẵn sàng để nhiệt độ tăng thêm 0,1 độ nếu đổi lại nhân loại thoát khỏi căn bệnh sốt rét. Mọi người không thực sự hiểu được mức độ đau khổ đang diễn ra hôm nay", ông nói trong một cuộc thảo luận với báo giới trước khi công bố bản ghi nhớ.

Nhà sáng lập Microsoft hiện dành phần lớn thời gian cho các hoạt động của Quỹ Bill & Melinda Gates, vốn đã chi hàng chục tỉ USD cho y tế, giáo dục và phát triển toàn cầu, bao gồm cả cuộc chiến chống HIV/AIDS, lao và sốt rét. Ông cũng sáng lập tổ chức Breakthrough Energy vào năm 2015 để thúc đẩy đổi mới trong lĩnh vực năng lượng sạch.

Bill Gates cho biết ông hy vọng bản ghi nhớ này sẽ tác động đến Hội nghị thượng đỉnh Liên hợp quốc về biến đổi khí hậu tổ chức tại Brazil vào tháng tới. Ông kêu gọi các nhà lãnh đạo thế giới xem xét lại việc phân bổ nguồn tài chính cho khí hậu, và tự hỏi liệu khoản tiền hạn chế hiện nay có đang được chi tiêu vào những việc thực sự hiệu quả hay không.

Tranh luận giữa các nhà khoa học và giới hoạch định chính sách

Tuyên bố của Bill Gates lập tức tạo ra nhiều ý kiến trái chiều trong giới khoa học. Các chuyên gia khí hậu nhấn mạnh "mỗi phần mười độ" gia tăng nhiệt độ toàn cầu đều kéo theo hệ quả nghiêm trọng, từ thời tiết cực đoan đến nguy cơ tuyệt chủng của nhiều loài.

Giáo sư Kristie Ebi, chuyên gia về y tế công cộng và khí hậu của Đại học Washington, cho rằng bà đồng tình với quan điểm cần tập trung vào sức khỏe con người, nhưng chỉ trích giả định của Gates rằng thế giới có thể giữ nguyên mọi yếu tố khác và chỉ thay đổi một biến số, là đẩy nhanh công nghệ xanh, để kiểm soát khí hậu. "Điều đó là không thực tế", bà nhận xét.

Trong khi đó giáo sư Jeffrey Sachs, Giám đốc Trung tâm Phát triển bền vững của Đại học Columbia, gọi bản ghi nhớ của Gates là "mơ hồ và thiếu hữu ích", đồng thời phản bác: "Không có lý do gì để đặt giảm nghèo đối lập với hành động khí hậu. Cả hai hoàn toàn khả thi nếu chúng ta kiểm soát được quyền lực của các tập đoàn dầu mỏ".

Từ Đại học Stanford, nhà khoa học khí hậu Chris Field cho rằng có thể cần một cuộc thảo luận lành mạnh về việc liệu cách diễn giải khủng hoảng khí hậu hiện nay có quá bi quan hay không, nhưng ông nhấn mạnh cần đầu tư song song cho cả dài hạn lẫn ngắn hạn: "Tương lai bền vững đòi hỏi vừa phải chống biến đổi khí hậu, vừa phải phát triển con người".

Giáo sư Michael Oppenheimer của Đại học Princeton thì cho rằng dù đặt trọng tâm vào hạnh phúc con người là đúng đắn, nhưng không thể bỏ qua môi trường tự nhiên: "Biến đổi khí hậu đã và đang tàn phá thế giới tự nhiên. Liệu chúng ta có thể sống mãi trong một 'bong bóng công nghệ' tách biệt khỏi Trái đất?".

"Đừng chi hàng triệu USD cho dự án chỉ giảm 10.000 tấn khí thải"

Theo các nhà khoa học, lượng phát thải carbon dioxide toàn cầu vẫn đang tăng. Dù Thỏa thuận Paris năm 2015 đặt mục tiêu hạn chế mức tăng nhiệt độ ở 1,5 độ C so với thời kỳ tiền công nghiệp, song các nhà nghiên cứu cảnh báo mốc này gần như chắc chắn sẽ bị vượt qua vào đầu năm 2028.
Tuy vậy Bill Gates vẫn tỏ ra lạc quan. Ông tin tốc độ phát triển của công nghệ năng lượng sạch, đặc biệt là năng lượng mặt trời, gió và trí tuệ nhân tạo, đã vượt kỳ vọng, giúp giảm phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch và tránh được các kịch bản tồi tệ nhất. Song ông bày tỏ lo ngại nguồn viện trợ cho các nước nghèo nhằm thích ứng với biến đổi khí hậu đang bị cắt giảm, dẫn đầu là Mỹ.
Gates chỉ trích xu hướng cắt giảm ngân sách này và cho biết Quỹ Gavi, sáng kiến do tổ chức của ông đồng sáng lập nhằm cung cấp vắc xin, sẽ có ít hơn 25% nguồn lực trong 5 năm tới so với giai đoạn trước.
"Gavi có thể cứu một mạng người chỉ với hơn 1.000 USD", ông nói. "Trong một thế giới nóng hơn, vắc xin còn quan trọng hơn, bởi trẻ em được bảo vệ khỏi bệnh tật sẽ có khả năng sống sót cao hơn khi đối mặt với nắng nóng hay hạn hán".
Theo ông, sức khỏe và thịnh vượng là "lá chắn tốt nhất" chống lại biến đổi khí hậu. Dẫn nghiên cứu của Phòng Thí nghiệm tác động khí hậu Đại học Chicago, Gates nói số ca tử vong do khí hậu dự kiến có thể giảm hơn 50% nếu tính đến tăng trưởng kinh tế toàn cầu trong thế kỷ này.
"Nếu một dự án chỉ giảm được 10.000 tấn khí thải mà tiêu tốn hàng triệu USD thì nó không đáng để đầu tư", ông nói.

Theo Tuoitre