Trong nhiều thập niên, Mỹ được xem là đất nước của người nhập cư, nơi làn sóng di cư từ khắp thế giới cùng nhau tạo nên một xã hội đa sắc tộc, một nền kinh tế năng động và một siêu cường có sức ảnh hưởng toàn cầu.

Thế nhưng dòng người nhập cư vào Mỹ gần đây đang chững lại, thậm chí đảo chiều. Báo New York Times dẫn phân tích mới do Trung tâm nghiên cứu Pew (Mỹ) công bố hôm 21-8 cho thấy, trong 6 tháng đầu năm vừa qua, dân số người nước ngoài sinh ra tại Mỹ, bao gồm cả hợp pháp lẫn bất hợp pháp, đã giảm gần 1,5 triệu xuống còn 51,9 triệu người.

Người vào ít hơn người ra

Đây là lần đầu tiên sau nhiều thập niên, số người nhập cư rời Mỹ nhiều hơn số người đến Mỹ. Điều này phản ánh tác động của chính sách nhập cư cứng rắn dưới thời Tổng thống Donald Trump.

Chính quyền ông Trump hoan nghênh xu hướng này, coi là biện pháp giảm áp lực dịch vụ công và hỗ trợ thị trường việc làm.

Tuy nhiên một số chuyên gia cảnh báo hệ quả lâu dài có thể là cú giáng mạnh vào cả kinh tế, nhân khẩu học lẫn vị thế toàn cầu của Mỹ.

Nhập cư từ lâu là động lực tăng trưởng quan trọng của nền kinh tế Mỹ. Người nhập cư hiện diện ở hầu hết ngành nghề - từ nông nghiệp, xây dựng, y tế cho đến dịch vụ - tại xứ sở cờ hoa. Khi lực lượng này suy giảm, nguy cơ thiếu hụt nhân lực gia tăng, chi phí lao động leo thang, lạm phát khó kiểm soát.

Thực tế làn sóng nhập cư những năm gần đây từng giúp hạ nhiệt tình trạng thiếu lao động hậu đại dịch COVID-19, giảm áp lực lạm phát và thâm hụt ngân sách, nhờ những người mới đến vừa đóng thuế vừa ít hưởng phúc lợi công.

Trái với lo ngại bị "cướp mất việc làm", các nghiên cứu cho thấy thất nghiệp của lao động nhập cư và bản xứ gắn chặt với nhau, tức họ bổ sung thay vì cạnh tranh trực tiếp.

Trong lịch sử, nước Mỹ từng nhiều lần tiến hành các chiến dịch trục xuất quy mô lớn và để lại hệ quả tiêu cực. Chương trình "Cộng đồng An toàn" dưới thời cựu Tổng thống Barack Obama, với hàng trăm nghìn người bị trục xuất, khiến nhiều doanh nghiệp lao đao, lương và việc làm của lao động bản địa sụt giảm.

Đặc biệt ở ngành dịch vụ chăm sóc sức khỏe và làm đẹp - nơi gần một nửa nhân viên là người nhập cư đến từ tiểu bang California, việc siết chặt quy chế lưu trú đã tạo ra cú sốc lớn cho nền kinh tế chăm sóc, vốn ngày càng quan trọng trong bối cảnh dân số Mỹ già hóa nhanh.

Tương tự trong lĩnh vực xây dựng, nơi ít nhất 1/4 lao động là di dân, sẽ đối diện chi phí leo thang, làm trầm trọng thêm khủng hoảng nhà ở. Nói cách khác, suy giảm nhập cư đồng nghĩa với gia tăng rủi ro thiếu hụt lao động, lạm phát và suy giảm năng suất.

Sức mạnh toàn cầu bị đe dọa

Người nhập cư không chỉ bổ sung lao động mà còn kiến tạo bản sắc Mỹ. Từ ẩm thực, âm nhạc, ngôn ngữ đến lễ hội, các cộng đồng di dân đã tạo nên "nồi lẩu văn hóa" (melting pot) - một thuật ngữ thường được dùng để mô tả sự hòa nhập văn hóa của những người nhập cư vào Mỹ. Đây cũng là niềm tự hào và sức hấp dẫn mềm của xứ cờ hoa.

Giới chuyên gia về nhân khẩu học nhận xét nếu nhập cư suy giảm, nước Mỹ có nguy cơ trở nên kém đa dạng và khép kín hơn, đánh mất sự cởi mở văn hóa vốn là điểm mạnh.

Điều này làm suy yếu cầu nối thương mại, ngoại giao với các quốc gia khác, đồng thời khiến sức hút của "giấc mơ Mỹ" có thể phai nhạt trên trường quốc tế.

Mặt khác, nhập cư gắn chặt với sức mạnh chiến lược. Trong nhiều thập niên, khả năng thu hút nhân tài toàn cầu đã giúp Mỹ duy trì lợi thế hàng đầu về khoa học, công nghệ và tài chính.

Những đại học danh tiếng như Harvard, Công nghệ Miền Đông (MIT), Stanford là nơi hội tụ trí tuệ quốc tế góp phần vào sự trỗi dậy của "Thung lũng Silicon" và công nghệ quốc phòng.

Báo Economic Times nhận định nếu dòng nhập cư chững lại, Mỹ có thể mất "chất xám" vào tay các đối thủ như Trung Quốc, Ấn Độ hay châu Âu - những nơi đang mở rộng chính sách thị thực để hút nhân tài. Khi đó, thế mạnh "tập hợp tinh hoa toàn cầu" từng đưa Mỹ lên vị trí siêu cường có nguy cơ bị xói mòn.

Người nhập cư cũng thường là cầu nối ngoại giao và kinh tế, xây dựng mạng lưới quan hệ rộng khắp. Khi cộng đồng này thu hẹp, ảnh hưởng mềm của Mỹ suy giảm, làm yếu đi ưu thế trong cạnh tranh toàn cầu cả về kinh tế lẫn ý thức hệ.

Không ít chuyên gia cảnh báo suy giảm nhập cư không chỉ đơn thuần là biến động nhân khẩu học của Mỹ. Nó đồng thời tác động lên ba trụ cột của sức mạnh Mỹ gồm đa dạng xã hội, tăng trưởng kinh tế và vị thế toàn cầu.

Nếu xu hướng này kéo dài, nước Mỹ có thể đối diện sự thay đổi sâu sắc không chỉ trong cấu trúc lao động mà còn trong bản sắc và sức mạnh quốc gia.

Trong bối cảnh cạnh tranh chiến lược ngày càng gay gắt, duy trì dòng chảy nhập cư không chỉ là chính sách xã hội hay nhân đạo, mà còn là điều kiện để Mỹ giữ vai trò dẫn dắt thế giới.

California đứng đầu về nhập cư bất hợp pháp

Theo dữ liệu của báo New York Times, trong năm 2023, California là tiểu bang có số cư dân nhập cư bất hợp pháp nhiều nhất nước Mỹ với khoảng 2,3 triệu người, kế đến là tiểu bang Texas với 2,1 triệu.
Tiểu bang Florida ghi nhận mức tăng mạnh nhất, thêm 700.000 người chỉ trong một năm từ năm 2023 đến 2024, nâng tổng số người nhập cư không có giấy tờ hợp pháp tại tiểu bang này lên 1,6 triệu người.
Theo phân tích sơ bộ của Trung tâm nghiên cứu Pew, đến giữa năm 2024, dân số nhập cư không có giấy tờ tiếp tục tăng nhanh trước khi chững lại từ năm 2025 do thay đổi chính sách nhập cư của chính quyền Tổng thống Trump.
Khoảng một nửa trong 14 triệu người nhập cư bất hợp pháp đã sống ở Mỹ trên 10 năm. Đáng chú ý có 4,6 triệu trẻ em sinh ra tại Mỹ có cha mẹ thuộc diện này.

Nguồn: Tuoitre