Ông Andriy Yermak, Chánh Văn phòng Tổng thống Ukraine từ tháng 2-2020, vừa từ chức vào hôm 28-11, chỉ vài giờ sau khi các điều tra viên khám xét nhà riêng của ông.

Truyền thông quốc tế gọi đây là "cơn địa chấn chính trị" đối với Ukraine, trong lúc nước này chiến đấu không mệt mỏi gần 4 năm qua mà vẫn chưa có được hòa bình.

Ông Zelensky mất "cánh tay phải"

Các quan chức Ukraine thông tin ông Yermak từ chức chỉ một ngày trước khi ông dự kiến bay tới Miami (Mỹ) để đàm phán với đội ngũ của Tổng thống Donald Trump về kế hoạch hòa bình.

Ông Yermak được xem là nhân vật quyền lực thứ hai tại Ukraine chỉ sau Tổng thống Zelensky, có ảnh hưởng sâu rộng đến chính trị trong nước, các vấn đề quân sự và chính sách đối ngoại.

Theo báo Politico, từng là một luật sư ít người biết đến kiêm nhà sản xuất phim hạng B, song ông Andriy Yermak (54 tuổi) đã vươn lên nắm quyền lực to lớn, trở thành trợ lý hàng đầu của Tổng thống Volody và được nhiều người coi gần như là một "đồng tổng thống".

Họ đã quen biết nhau gần một thập niên trước, khi ông Zelensky - một diễn viên hài - nhậm chức tổng thống vào năm 2019.

Ông Yermak là người đứng đầu đoàn đàm phán của Ukraine về thỏa thuận hòa bình. Cuối tuần trước, ông dẫn đầu các cuộc đàm phán tại Geneva với phái đoàn Mỹ do Ngoại trưởng Marco Rubio phụ trách.

Các cuộc đàm phán đã dẫn tới việc chỉnh sửa kế hoạch hòa bình ban đầu gồm 28 điểm của ômg Trump và hình thành bản kế hoạch 19 điểm mới mà phía Ukraine cho rằng phản ánh tốt hơn lợi ích của họ.

Tuy nhiên, ông Yermak cũng là một trong những nhân vật gây tranh cãi nhất trong nước và bị cáo buộc tập trung quá nhiều quyền lực, làm suy yếu quốc hội và các bộ ngành Ukraine.

Nhiều người Ukraine cho rằng tầm ảnh hưởng quá lớn của một quan chức không được dân bầu như ông Yermak ở các cấp cao nhất của chính quyền là điều không phù hợp.

Đối với nhiều người Ukraine, sự sụp đổ của ông Yermak có lẽ sẽ nhận được sự tán đồng.

Ông Yermak đã trở thành một nhân vật không được lòng dân - người mà theo nhà báo Ukraine Nataliya Gumenyuk (thành viên tổ chức truyền thông độc lập Hromadske) là "bằng cách nào đó trở thành nơi dồn tụ, gom hết mọi sự bất mãn về những điều mà Tổng thống Zelensky làm chưa tốt".

Thời gian qua ông Yermak là nhân vật trung tâm trong bê bối tham nhũng làm rung chuyển chính quyền Zelensky, liên quan đến cáo buộc biển thủ trong lĩnh vực năng lượng. Phe đối lập đã yêu cầu ông Yermak từ chức, dù tên ông không xuất hiện trực tiếp trong các cáo buộc.

Cục Chống tham nhũng quốc gia Ukraine (NABU) cáo buộc một số cá nhân đã ép các nhà thầu của công ty điện hạt nhân nhà nước Energoatom phải trả "hoa hồng" từ 10 - 15% giá trị các hợp đồng, nhằm tránh bị chậm thanh toán hoặc mất tư cách nhà thầu.

Bất chấp các cáo buộc chống ông Yermak, Tổng thống Zelensky trong nhiều tuần vẫn đứng về phía "cánh tay phải" đắc lực của mình.

"Cơn bão hoàn hảo"

Từ trước khi xung đột Nga - Ukraine nổ ra vào tháng 2-2022, ông Yermak hầu như luôn sát cánh với Tổng thống Zelensky, lúc thì đón tiếp các quan chức nước ngoài đến thăm Kiev, lúc lại tháp tùng nhà lãnh đạo Ukraine ra nước ngoài trong những chuyến đi quan trọng nhằm tìm kiếm sự hỗ trợ về quân sự và ngoại giao.

Theo Đài CNN, giờ đây việc ông Yermak từ chức có thể trở thành thử thách chính trị lớn nhất của ông Zelensky kể từ khi nhậm chức cách đây sáu năm rưỡi. Dù việc ông Yermak rời đi có thể được lòng dư luận trong nước, song diễn biến này lại gieo rắc sự bất ổn cho chính quyền Ukraine vào thời điểm hết sức nhạy cảm.

Cho đến nay vụ bê bối biển thủ 100 triệu USD đã dẫn tới sa thải hai bộ trưởng và thậm chí còn đe dọa làm sụp đổ toàn bộ nội các của Tổng thống Zelensky.

Báo New York Times lưu ý hiện chưa có lãnh đạo quyền lực nào kêu gọi ông Zelensky từ chức. Do chiến tranh, các cuộc bầu cử ở Ukraine hiện bị đình chỉ. Tuy nhiên, nếu một cuộc bỏ phiếu bất tín nhiệm được thông qua, nội các của ông Zelensky sẽ buộc phải rời ghế và ông phải lập một nội các mới với vị thế yếu hơn.

Trong hậu trường, các quan chức Ukraine đang chạy đua kiểm soát khủng hoảng. Có khả năng ông Yermak đã chấp nhận hy sinh bản thân nhằm ngăn chặn một cuộc bỏ phiếu
bất tín nhiệm.

"Đây là một cơn bão hoàn hảo (tức một tình huống cực kỳ tồi tệ trong đó nhiều điều tồi tệ xảy ra cùng một lúc). Có nhiều điều bất định ngay lúc này" - trang Axios dẫn lời một quan chức Ukraine bình luận quanh thông tin ông Yermak từ chức.

Ông Zelensky mất đi "cánh tay phải" trong lúc đối diện với sức ép cả trên chiến trường và trên bàn đàm phán. Hiện chưa rõ ai sẽ đảm nhận vai trò trưởng đoàn đàm phán Ukraine sau khi ông Yermak rời ghế.

Mất đoàn kết, mất tất cả

Tổng thống Zelensky nói rằng việc ông Yermak từ chức giúp Kiev giữ được niềm tin của công chúng Ukraine trong lúc tiếp tục giai đoạn đàm phán hòa bình khó khăn. Ông cho biết sẽ cải tổ Văn phòng Tổng thống và bổ nhiệm Chánh Văn phòng mới trong những ngày tới.
"Nga rất muốn chứng kiến cảnh Ukraine mắc sai lầm. Nhưng chúng ta sẽ không phạm sai lầm. Chúng ta không được phép giảm áp lực, không được phép lùi bước hay chia rẽ nội bộ.
Nếu chúng ta đánh mất sự đoàn kết, chúng ta có nguy cơ mất tất cả" - ông Zelensky cảnh báo trong đoạn video phát đi sau khi ông Yermak từ chức vào hôm 28-11.

Theo Tuoitre