Suốt nhiều năm, một cụ bà 73 tuổi từ vùng Berounsko, từng là một nhà bất đồng chính kiến, đã sống trong cảnh khó khăn vì lương hưu của bà bị tính sai. 

Khi không còn đủ tiền để trang trải các nhu cầu thiết yếu, bà đã tìm đến Thanh tra Nhân quyền. Người này phát hiện ra rằng lẽ ra bà phải nhận được mức lương hưu cao hơn trong nhiều năm, nhưng do lỗi của Cơ quan An sinh Xã hội Séc (ČSSZ), điều đó đã không xảy ra. Nay, bà đã được bù đắp 300 nghìn korun.

Người phụ nữ này buộc phải rời khỏi Tiệp Khắc dưới chế độ cũ. Bà chuyển đến Thụy Điển, nhưng theo Thanh tra Nhân quyền Stanislav Křeček, việc tính toán đúng mức lương hưu của bà gặp khó khăn do sự hợp tác không đầy đủ từ các cơ quan Thụy Điển, khi họ không cung cấp thông tin cần thiết cho Cơ quan An sinh Xã hội Séc (ČSSZ).

Bà được đóng bảo hiểm hưu trí cả ở Séc lẫn Thụy Điển. Tuy nhiên, trong thời gian sống tại Tiệp Khắc trước đây, bà không đủ điều kiện để nhận lương hưu toàn phần. Do đó, ČSSZ đã công nhận lương hưu của bà bằng cách tính cả thời gian bà làm việc tại Thụy Điển, nhưng chỉ ở mức gọi là "một phần". Nói một cách đơn giản, bà chỉ nhận được mức lương hưu tương ứng với thời gian đóng bảo hiểm tại Cộng hòa Séc.

Phải mất nhiều năm sau, người phụ nữ này – từng làm nghệ sĩ và dịch giả – mới được công nhận quyền hưởng lương hưu từ Thụy Điển. Tuy nhiên, tổng thu nhập của bà vẫn thấp hơn nhiều so với mức tối thiểu được quy định tại Séc. Khi bà nộp đơn xin lương hưu ở Cộng hòa Séc vào năm 2010, mức lương được tính thấp hơn ngưỡng tối thiểu theo luật pháp Séc. Bà chỉ nhận được 2.940 korun mỗi tháng. Theo quy định, ČSSZ lẽ ra phải đảm bảo rằng số tiền này được nâng lên ít nhất bằng mức lương hưu tối thiểu, nhưng điều đó đã không xảy ra. Theo Thanh tra Nhân quyền, đây là sai sót đầu tiên của cơ quan chức năng.

Từ tháng 12 năm 2011, người phụ nữ này bắt đầu được áp dụng theo luật dành cho những người tham gia kháng chiến và phản kháng chế độ cộng sản. Luật này quy định rõ rằng những người từng đấu tranh chống lại chế độ cũ không bị cắt giảm lương hưu và phải được nhận ít nhất mức lương hưu tối thiểu.

"Vì mức lương hưu một phần của bà khi đó thấp hơn mức tối thiểu theo quy định, bà tiếp tục có quyền được nhận khoản chênh lệch bổ sung. ČSSZ lẽ ra phải đảm bảo việc này, nhưng nhân viên của họ đã không tăng lương hưu cho bà," ông Křeček giải thích.

Bà được bù đắp khoản tiền chưa thanh toán

Năm 2023, lương hưu của bà từ Thụy Điển bị cắt giảm đáng kể. “Sau khi lương hưu bị giảm vào năm 2023, lẽ ra bà – với tư cách là cựu nhà bất đồng chính kiến – phải được nhận thêm khoản hỗ trợ để đảm bảo mức tối thiểu theo quy định cho những người tham gia kháng chiến chống chế độ cộng sản. Tuy nhiên, ČSSZ đã không thực hiện điều này, dẫn đến một sai sót nghiêm trọng khác. Bà rơi vào tình trạng tài chính vô cùng khó khăn,” Thanh tra Nhân quyền cho biết.

Khi không còn đủ tiền để trang trải cuộc sống, bà đã tìm đến Thanh tra Nhân quyền để kêu cứu. May mắn là vào năm ngoái, một sửa đổi trong luật dành cho những người tham gia kháng chiến chống cộng sản đã có hiệu lực, giúp giải quyết vấn đề này. Cuối cùng, bà được công nhận mức lương hưu là 18.160 korun mỗi tháng. Theo quy định mới từ năm ngoái, tất cả các cựu nhà bất đồng chính kiến đều được nhận toàn bộ mức cơ bản của lương hưu cùng với phần trăm đặc biệt theo quy định.

Dù vấn đề đã được giải quyết, nhưng vẫn còn một khoảng thời gian dài bà không nhận được mức lương hưu đúng theo quy định. Chỉ sau khi Thanh tra Nhân quyền điều tra và yêu cầu ČSSZ xem xét lại, các quan chức mới hoàn trả số tiền còn thiếu từ các khoản lương hưu chưa được thanh toán, với tổng số tiền 300 nghìn korun.

Cách tính lương hưu cho các nhà bất đồng chính kiến xã hội cũ

Theo quy định của Liên minh Châu Âu về điều phối an sinh xã hội, một người nghỉ hưu nhận lương hưu từ quốc gia nơi họ cư trú, hoặc từ nhiều quốc gia châu Âu khác, có quyền được nhận lương hưu ít nhất bằng mức tối thiểu do quốc gia cư trú của họ quy định.

Nói cách khác, những người nghỉ hưu sống tại Cộng hòa Séc và từng đóng bảo hiểm hưu trí ở một quốc gia châu Âu khác có quyền nhận ít nhất mức lương hưu tối thiểu của Séc.

Khi tính toán khoản bổ sung để đảm bảo lương hưu đạt mức tối thiểu, tất cả các khoản lương hưu mà người đó nhận được từ các quốc gia thành viên Khu vực Kinh tế Châu Âu và Thụy Sĩ đều được tính vào tổng thu nhập.

(Theo Novinky)