Cuộc gặp giữa các quan chức Mỹ và Ukraine tại Saudi Arabia đã mang lại động lực mới cho đàm phán hòa bình khi 'Ukraine bày tỏ sẵn sàng chấp nhận đề xuất của Mỹ về việc thực thi lệnh ngừng bắn tạm thời trong 30 ngày ngay lập tức'.

Vẫn chưa rõ Nga có chấp nhận đề xuất này hay không nhưng các nhà phân tích gọi thỏa thuận này là động thái khôn ngoan của Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky - người có vị thế đã suy yếu đáng kể do sự rạn nứt những ngày qua giữa Ukraine và Mỹ.

Chờ lựa chọn của Nga

"Điều này thực sự đẩy Nga vào tình thế buộc phải chấp nhận một thỏa thuận mà bình thường họ sẽ từ chối ngay lập tức, nếu không muốn đối mặt với nguy cơ làm ông Trump tức giận" - nhà khoa học chính trị Sam Charap từ Tập đoàn Rand nhận xét. Giờ đây Nga đứng trước áp lực phải trả lời cho thế giới biết họ có muốn dừng cuộc chiến hay không.

"Quả bóng đang nằm trong sân Nga" - Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio và nhiều chính khách phương Tây có chung nhận định này.

Hiện không có dấu hiệu công khai nào cho thấy Nga sẽ chấp nhận lệnh ngừng bắn vô điều kiện kéo dài một tháng nói trên. Trước đó Tổng thống Nga Vladimir Putin đã ám chỉ ông sẽ yêu cầu nhiều nhượng bộ, chẳng hạn như loại trừ khả năng Ukraine gia nhập NATO trong tương lai, trước khi đồng ý dừng cuộc chiến.

Trong cuộc phỏng vấn đăng ngày 12-3, Ngoại trưởng Nga Sergei Lavrov tuyên bố Matxcơva sẽ tránh những thỏa hiệp có thể gây nguy hiểm cho tính mạng của người dân và không chấp nhận sự hiện diện của binh sĩ NATO ở Ukraine trong bất kỳ điều kiện nào.

Giới quan sát cho rằng Nga sẽ không đồng ý ngừng bắn vô điều kiện trong 30 ngày vì với Matxcơva, điều đó giống như tạo cơ hội cho các lực lượng Ukraine "bơm máu" trong lúc quân Nga đang đạt được nhiều bước tiến trên chiến trường.

Tại cuộc họp báo thường niên vào tháng 12 năm ngoái, Tổng thống Putin đã nói: "Chúng tôi không cần lệnh ngừng bắn. Chúng tôi cần hòa bình, một nền hòa bình lâu dài và bền vững".

Hiện nay quân đội Nga đang nắm giữ thế chủ động trên chiến trường. Trong những tuần gần đây họ cũng đã giành lại được khoảng 2/3 lãnh thổ mà Ukraine đã kiểm soát vào mùa hè năm ngoái tại vùng Kursk.

Tìm kiếm bảo đảm an ninh

Đề xuất ngừng bắn nói trên ngay lập tức được các đồng minh của Mỹ tại châu Âu ca ngợi. Chủ tịch Ủy ban châu Âu và người đứng đầu Hội đồng châu Âu gọi đây là "diễn biến tích cực".

Theo Tổng thống Zelensky, Mỹ đã đề xuất "ngừng bắn hoàn toàn trong 30 ngày, không chỉ liên quan đến tên lửa, drone và bom, không chỉ ở biển Đen mà còn trên toàn bộ tiền tuyến". Đề xuất này vượt ra ngoài phạm vi lệnh ngừng bắn một phần do ông Zelensky đề xuất trước đó, chỉ áp dụng cho các cuộc tấn công bằng drone và tên lửa tầm xa cũng như các hoạt động quân sự ở biển Đen.

Trước cuộc đàm phán hôm 11-3, Kiev đã nhấn mạnh rằng bất kỳ lệnh ngừng bắn nào cũng cần bao gồm các bảo đảm an ninh. Tuy nhiên trong tuyên bố chung sau cuộc gặp không có nội dung nào đề cập vấn đề này.

Cố vấn an ninh quốc gia Mỹ Mike Waltz khẳng định vấn đề bảo đảm an ninh có nằm trong cuộc trao đổi ở Saudi Arabia. "Chúng tôi cũng đã thảo luận chi tiết về cách cuộc chiến này sẽ kết thúc vĩnh viễn, cũng như những loại bảo đảm mà họ sẽ có để mang lại an ninh và thịnh vượng lâu dài" - ông Waltz nói.

Hôm 11-3, Tổng thống Pháp Emmanuel Macron đã kêu gọi các lãnh đạo quân sự châu Âu lập ra kế hoạch "để xác định các bảo đảm an ninh đáng tin cậy" cho Ukraine. Theo Điện Elysee, các lãnh đạo quân sự từ các nước châu Âu và NATO - gồm cả Anh và Thổ Nhĩ Kỳ - đã nhất trí rằng các bảo đảm an ninh "không nên tách biệt khỏi NATO và năng lực của liên minh".

Hiện vẫn còn nhiều thách thức trong việc hoàn tất thỏa thuận, bằng chứng là tình trạng gia tăng giao tranh. Nga tố Ukraine đã tấn công vào Matxcơva và các thành phố khác bằng drone gây chết chóc vào hôm 11-3. Ở nơi khác, Bộ Quốc phòng Nga tuyên bố các lực lượng nước này đã chiếm lại thêm 100km² từ lực lượng Ukraine ở Kursk.

Tuyên bố chung Mỹ - Ukraine hôm 11-3 cho thấy Washington sẽ nối lại viện trợ quân sự cho Kiev, dù họ mong muốn ngừng bắn. Tuyên bố này cũng thể hiện Mỹ vẫn ủng hộ Ukraine dù trước đó ông Trump và Phó tổng thống Mỹ J. D. Vance coi ông Zelensky là trở ngại cho hòa bình.

Báo New York Times dẫn ước tính của Ukraine và phương Tây cho biết cuộc xung đột Nga - Ukraine đến nay đã khiến tổng cộng hơn 1 triệu binh sĩ thiệt mạng hoặc bị thương.
Quân đội Ukraine đánh giá drone chứ không phải pháo hạng nặng đã gây ra khoảng 70% tổng số thương vong cho cả Nga và Ukraine.
Các chỉ huy và quan chức Ukraine cho biết drone tiêu diệt nhiều binh sĩ và phá hủy nhiều xe bọc thép hơn tất cả các loại vũ khí truyền thống cộng lại - bao gồm súng bắn tỉa, xe tăng, pháo và súng cối.

(Nguồn: Tuoitre)