Hệ thống ghi nhận doanh thu điện tử (EET – Elektronická evidence tržeb) từng được kỳ vọng mang lại nguồn thu ngân sách lớn hơn từ kinh doanh và tạo sân chơi công bằng cho doanh nghiệp. Tuy nhiên, thực tế triển khai đã nảy sinh nhiều vướng mắc, đặc biệt với các hộ kinh doanh nhỏ, khiến EET trở thành chủ đề gây tranh cãi suốt nhiều năm tại Cộng hòa Séc.

EET là gì?

EET là hình thức kết nối các máy tính tiền và hệ thống kế toán với cơ quan tài chính trung ương thông qua Internet. Mục tiêu chính là ghi nhận và giám sát dòng tiền, đặc biệt từ các hoạt động bán hàng hoặc cung cấp dịch vụ, phục vụ việc kiểm soát thuế.

Khi hệ thống hoạt động đúng cách, các giao dịch sẽ được ghi nhận gần như ngay lập tức (nếu không có sự cố mạng). Sau mỗi giao dịch, khách hàng nhận được một “hóa đơn EET” – bằng chứng xác thực rằng doanh thu đã được báo cáo.

EET – Công cụ quản lý hay gánh nặng cho doanh nghiệp nhỏ?

Với các tập đoàn lớn hoặc doanh nghiệp có hệ thống quản trị nội bộ hiện đại, EET đôi khi là cơ hội giúp họ cải thiện theo dõi doanh số, năng suất hoặc nhân sự. Tuy nhiên, với đại bộ phận tiểu thương, chi phí đầu tư máy móc, duy trì Internet và đào tạo vận hành lại là gánh nặng không nhỏ.

Giới chuyên gia nhận định, hệ thống chỉ thực sự hiệu quả với doanh nghiệp vừa và lớn – những đơn vị đã đóng thuế VAT (DPH). Các doanh nghiệp nhỏ không thuộc diện đóng DPH lại không được khấu trừ chi phí đầu tư EET, gây thêm bất bình đẳng.

Tranh cãi về khái niệm “doanh thu” trong luật

Một trong những điểm gây tranh luận kéo dài là cách hiểu về “doanh thu”. Theo luật, EET áp dụng cho các khoản doanh thu (tržba), nhưng cơ quan thuế nhiều lần khẳng định hệ thống áp dụng cho mọi khoản “thu nhập” (příjem), khiến các doanh nghiệp rơi vào thế lúng túng.

Sự nhập nhèm khái niệm còn dẫn đến tình trạng khó kiểm soát: một số loại giao dịch bị loại trừ khỏi EET, nhưng doanh nghiệp lại không biết nên – hay không nên – báo cáo giao dịch đó.

Hóa đơn EET: Với khách hàng là minh bạch, với doanh nghiệp lại là rắc rối?

Trong giai đoạn 2016–2022, nhiều người tiêu dùng phàn nàn khi hóa đơn EET không thể hiện số tiền thực tế họ đã trả do cách tính chưa trừ thuế VAT. Song với doanh nghiệp, rắc rối lại nằm ở việc các khoản thanh toán ứng trước, trả góp hay tặng thưởng đều có thể dẫn đến yêu cầu ghi nhận ngay lập tức – bất kể hàng hóa hay dịch vụ chưa được cung cấp trọn vẹn.

Đặc biệt, một điểm gây khó hiểu lớn là vấn đề tiền “tip” – tiền boa cho nhân viên phục vụ. Có phải ghi nhận EET? Tùy vào quy định nội bộ của từng cơ sở, tip có thể coi là thu nhập công ty (cần ghi nhận) hoặc không.

EET có thể “phạt oan” cả... khách hàng?

Trong một số trường hợp, khách hàng doanh nghiệp thực hiện hoạt động đổi tiền hoặc mua bán hàng hóa có thể bất đắc dĩ trở thành bên phải tự ghi nhận EET, đặc biệt nếu họ đang giao dịch trong khuôn khổ hoạt động kinh doanh của mình. Nếu không thực hiện đúng quy trình, họ cũng có thể bị xử phạt.

Một ví dụ điển hình là các chủ nhà hàng vùng biên đổi tiền mặt trong kinh doanh: nếu có lãi, họ phải lập tức khai báo giao dịch EET qua máy POS cá nhân – thậm chí trước cả khi rời quầy giao dịch tiền tệ.

Vướng mắc kỹ thuật và... cả phạt nhầm

EET phụ thuộc nhiều vào kết nối mạng. Trong những năm đầu áp dụng, một số chủ doanh nghiệp từng bị đe dọa phạt đến nửa triệu korun chỉ vì mất kết nối mạng không do lỗi của họ. Có trường hợp cá biệt, một người đi vệ sinh vô tình làm rớt dây cáp máy tính tiền trong quán cũng bị quy kết là vi phạm EET.

Ngoài ra, nhiều giao dịch đã thể hiện rõ ràng trong hệ thống kế toán vẫn buộc phải nhập lại vào hệ thống EET, dẫn đến tình trạng “hai lần sổ sách”, vừa phiền phức, vừa gây nhầm lẫn.

Vai trò thực tế của EET

Trong lý thuyết, EET có thể giúp doanh nghiệp kiểm soát nội bộ, hoạch định tài chính và chống gian lận. Tuy nhiên, thiếu nhất quán trong khái niệm, xử lý kỹ thuật và cách áp dụng khiến hệ thống này gây nhiều tranh cãi. Chính phủ các nhiệm kỳ liên tiếp đã nhiều lần hứa cải tiến hoặc hủy bỏ.

Cho đến hiện tại, vẫn còn nhiều ý kiến trái chiều về việc nên duy trì hay chấm dứt EET hoàn toàn. Với các doanh nhân nhỏ – đặc biệt tại nông thôn – đây vẫn là biểu tượng của “một cuộc cải cách hành chính tốt trên giấy nhưng sai trong thực tiễn”.

Nguồn: tn.nova.cz