Trong bối cảnh cả nước đẩy mạnh phát triển giao thông xanh, khuyến khích người dân chuyển đổi từ xe xăng sang xe điện thì tại TP.HCM lại đang nảy sinh một nghịch lý: việc gửi và sạc xe điện ở các chung cư vẫn thiếu thống nhất - nơi cho, nơi cấm!

Mới nhất là ban quản lý chung cư Tân Phước (TP.HCM) không nhận giữ xe điện tại hầm chung cư từ ngày 23-7. Thông báo của ban quản lý chung cư cho rằng việc gửi ô tô điện tại hầm xe tiềm ẩn nguy cơ mất an toàn về phòng cháy chữa cháy, bởi đặc thù liên quan tới hệ thống pin, ắc quy và việc sạc điện không đúng quy định.

Xe điện ở chung cư: nơi tiếp nhận, nơi từ chối

Ghi nhận tại nhiều chung cư ở TP.HCM cho thấy hầu hết đều chưa có khu vực đỗ và sạc riêng cho xe điện. Ở một chung cư thuộc phường Bình Trưng, hầm để xe vốn đã chật kín xe xăng, nhiều chủ ô tô phải gửi xe ngoài đường.

Một chủ xe sống tại đây cho biết: "Chỗ đậu xe còn không có, lấy đâu ra không gian cho xe điện". Tương tự, một chung cư ở phường Khánh Hội từ nhiều năm qua vẫn nhận giữ xe điện nhưng không cho sạc điện. Cư dân phải loay hoay đem ô tô điện ra hệ thống trạm sạc ở khu trung tâm thương mại hoặc đem bình điện (xe máy điện) lên căn hộ sạc rất vất vả.

Trái ngược với tình trạng kể trên, một số chung cư hiện đại tại TP.HCM đã chủ động đầu tư hạ tầng, sẵn sàng đón xe điện. Tại một chung cư ở phường Long Bình, mỗi block đều có trạm sạc riêng cho ô tô và xe máy điện, chia khu vực rõ ràng, vận hành thuận tiện.

Cư dân có thể sử dụng hạ tầng sạc điện ở đây một cách nhanh chóng, dễ dàng. Ở phía ngoài, trong khuôn viên khu đô thị này có đến 3 - 4 khu vực sạc điện được bố trí bài bản phục vụ chủ xe điện.

Còn ở chung cư Jamona City (đường Đào Trí), khu vực để xe điện trong hầm xe được bố trí riêng biệt, nằm cách xa xe xăng khoảng 15m. Khu vực này được trang bị 5 ổ cắm điện đấu nối với CB tổng.

Khi có sự cố về cháy nổ xảy ra, chỉ cần ngắt CB tổng thì nguồn điện của các ổ cắm không còn và có thể xử lý sự cố nhanh chóng hơn. Chưa kể, lúc sạc xe điện luôn có bảo vệ túc trực liên tục để phản ứng khi có sự cố.

Đại diện chung cư Jamona City cho hay theo nội quy một lần chỉ được sạc bốn xe điện cùng lúc, không được sạc thêm. Việc này nhằm giảm tải lượng điện năng khi sạc bởi nếu sạc cùng lúc quá nhiều xe dẫn đến quá tải nguồn điện, dễ xảy ra sự cố cháy nổ.

Bên cạnh đó, chung cư cũng quy định sau 22h đến 7h sáng hôm sau phải ngắt CB tổng, không để cư dân tự ý sạc xe điện.

Theo nhiều người dân, rào cản về hạ tầng đang là thách thức khiến việc nơi cho, nơi cấm sạc xe điện. "Tôi thấy xu hướng hiện nay là chuyển đổi xe xăng sang xe điện êm ái, tiết kiệm. Nghịch lý có chung cư cho gửi xe điện, nhưng nhiều chỗ lại không cho, thậm chí cấm.

Tôi cho rằng thay vì cấm, các đơn vị chức năng có những quy định giải quyết bố trí khu vực đỗ xe, sạc điện đảm bảo an toàn cho người dân một cách hợp lý", chị Thu Thủy (một cư dân đang sống ở chung cư tại phường Bình Trưng) chia sẻ.

Người dân tại các khu chung cư, nhà trọ, chung cư mini cần đặc biệt lưu ý đảm bảo an toàn phòng cháy chữa cháy trong quá trình sử dụng và sạc xe đạp điện, xe máy điện, ô tô điện. Người dân cần hạn chế sạc xe qua đêm, không sạc tại hành lang, lối thoát nạn, cầu thang hoặc những nơi có nguy cơ cháy nổ cao.
Đại diện PC07, Công an TP.HCM
Nhu cầu tăng, hạ tầng điện cũng phải tăng
Để hóa giải nỗi lo, các chuyên gia đều cho rằng cơ quan chức năng cần sớm ban hành đầy đủ các quy chuẩn, tiêu chuẩn cần thiết; đồng thời triển khai các chính sách hỗ trợ "đột phá" nhằm tạo sự đồng thuận, thúc đẩy quá trình chuyển đổi đạt hiệu quả cao.

Trao đổi với Tuổi Trẻ, giám đốc một doanh nghiệp đang đầu tư trạm sạc ở TP.HCM cho rằng tình trạng chung cư nơi cho, nơi cấm xe điện xuất phát từ vấn đề hạ tầng điện và nỗi lo về an toàn phòng cháy chữa cháy.

Phải khẳng định rằng khi có trạm sạc, nhu cầu sử dụng điện tăng lên rất nhiều, hạ tầng điện cũng phải được đầu tư tương xứng mới đáp ứng nhu cầu.

Cũng theo vị này, đối với các khu dân cư, chung cư mới, quá trình triển khai đầu tư cần phải tính toán ngay từ đầu về nhu cầu trạm sạc cho xe điện để tránh tình trạng "mạnh ai nấy làm".

Chẳng hạn, chung cư mới phải tính toán nhu cầu đỗ bao nhiêu xe điện để đầu tư hạ tầng điện cho khớp. Những tiêu chuẩn này phải đưa vào quy hoạch ban đầu để góp ý trước khi duyệt chủ trương đầu tư dự án.

"Để giải quyết nỗi lo này, cơ quan chức năng cần phải phối hợp tổng rà soát để xác định rằng với hạ tầng điện hiện tại ở các chung cư cũ có đủ đáp ứng cho trạm sạc xe điện hay không. Nếu chưa đủ, cần phối hợp với các bên liên quan nâng cấp để đảm bảo đủ nhu cầu, góp phần tạo sự yên tâm cho người dân", vị này nói.

Trên thực tế trong quá trình xây dựng đề án chuyển đổi xe máy xăng sang xe điện dành cho tài xế công nghệ và giao hàng, Viện Nghiên cứu phát triển TP.HCM cũng nhìn nhận rằng hạ tầng trạm sạc điện tại TP.HCM hiện nay còn khá ít, phần lớn do các doanh nghiệp xây dựng.

Để giải quyết vấn đề này, viện đã đề xuất các đơn vị chức năng ở TP.HCM rà soát, cần đảm bảo bố trí trạm sạc điện có bán kính phục vụ phù hợp theo từng tính chất hạng mục và từng khu vực (xem đồ họa).

Viện cũng kiến nghị giảm 50% tiền sử dụng đất liên quan nếu chủ đầu tư hoàn thiện và bàn giao hạ tầng sạc đúng tiến độ...

Trong khi đó, đại diện Phòng cảnh sát phòng cháy chữa cháy và cứu nạn cứu hộ (PC07, Công an TP.HCM) cho biết những năm gần đây xe điện càng trở nên phổ biến tại Việt Nam nhờ ưu điểm thân thiện môi trường, chi phí vận hành thấp, không phát thải khí độc hại.

Sử dụng xe điện là xu thế tất yếu trong thời đại giao thông xanh, nhưng cần đi đôi với nhận thức và trách nhiệm trong công tác phòng cháy chữa cháy.

Để hạn chế nguy cơ cháy nổ từ xe điện, lực lượng chức năng khuyến cáo hãy lựa chọn xe điện và thiết bị sạc đạt chuẩn. Nơi sạc điện cho xe động cơ điện trong nhà phải có giải pháp bảo đảm an toàn về phòng cháy. Đồng thời, các khu vực để xe điện như nhà ở, nhà trọ, bãi giữ xe, tầng hầm chung cư... cần bố trí bình chữa cháy xách tay phù hợp để chữa cháy xe điện.

Nguồn: Viện Nghiên cứu phát triển TP.HCM - Đồ họa: TUẤN ANH

Cần ban hành chính sách mạnh, kịp thời

Có thể khẳng định phát triển giao thông xanh là chủ trương đúng đắn và được khởi động nhiều năm nay. Ở Việt Nam, từ tháng 7-2022, Thủ tướng đã ban hành quyết định 876 phê duyệt chương trình hành động về chuyển đổi năng lượng xanh, giảm phát thải khí carbon (CO2) và khí mê tan của ngành giao thông vận tải.

Tại TP.HCM, quá trình hiện thực hóa chủ trương này đang được triển khai thông qua hàng loạt đề án. Trong đó, đề án kiểm soát khí thải phương tiện giao thông trên cơ sở nghị quyết 98 đang được TP.HCM triển khai xây dựng.

Bàn về vấn đề này, ông Lê Trung Tính - chủ tịch Hiệp hội Vận tải hành khách TP.HCM - nói so với cả nước, TP.HCM đề ra mục tiêu khá cao với mục tiêu vào năm 2030 sẽ xanh hóa toàn bộ xe buýt, tức là đi trước các tỉnh thành khác từ 5 - 10 năm. Do vậy TP.HCM cần đi trước một bước là vận dụng nghị quyết 98 để ban hành ngay các chính sách ưu tiên dành cho chương trình chuyển đổi từ xe xăng sang xe điện.

"Đề án kiểm soát khí thải phương tiện giao thông đã được TP bàn bạc, chuẩn bị khá kỹ trong 2 - 3 năm qua. Đã đến lúc phải triển khai và ban hành chính thức bởi đây chính là chìa khóa để hỗ trợ doanh nghiệp và người dân trong quá trình chuyển đổi sang xe điện. Khi được hưởng chính sách hỗ trợ cụ thể, người dân, doanh nghiệp sẽ càng thêm ủng hộ và đồng tình chuyển đổi từ xe xăng sang xe điện", ông Tính nói.

Còn một số nhà đầu tư trạm sạc điện tại TP.HCM cho rằng việc phủ sóng rộng rãi hệ thống trạm sạc công cộng là yếu tố then chốt giúp người dân an tâm hơn khi lựa chọn xe điện. Hiện khá nhiều doanh nghiệp có mong muốn tham gia đầu tư, phát triển trạm sạc. Tuy nhiên, hiện vẫn còn không ít rào cản khiến quá trình đầu tư gặp nhiều khó khăn.

Vì vậy, một số nhà đầu tư kiến nghị cần đơn giản hóa quy trình cấp phép và hỗ trợ hạ tầng điện. Chẳng hạn khi doanh nghiệp có nhu cầu, ngành điện lực sẽ hỗ trợ thủ tục, không cần xin thêm giấy phép con. Bên cạnh đó là chính sách hỗ trợ về đất đai, lãi suất cho vay... và cùng các cơ chế khuyến khích dài hạn khác.

"Chỉ khi trạm sạc được triển khai đồng bộ và đi trước một bước, người dân mới tự tin để chuyển đổi sang xe điện. Trạm sạc là nền tảng hạ tầng, nếu chưa sẵn sàng thì xe điện khó có thể phát triển đại trà", đại diện một nhà đầu tư nói.

Nhiều chính sách đang được xây dựng

Đề án kiểm soát khí thải phương tiện giao thông tại TP.HCM được xây dựng trên cơ sở nghị quyết 98 đang triển khai theo hai giai đoạn. Giai đoạn 1 sẽ xây dựng lộ trình và các chính sách hỗ trợ phát triển trạm sạc, chuyển đổi xe buýt sang sử dụng điện, năng lượng xanh để áp dụng từ năm 2025.
Hiện đang nghiên cứu hoàn chỉnh theo hướng mở rộng quy mô đồng bộ trên toàn TP.HCM sau sáp nhập. Dự kiến TP sẽ trình HĐND TP trong quý 4-2025 để làm cơ sở triển khai. Mục tiêu đến năm 2030, toàn bộ xe buýt sẽ sử dụng điện hoặc năng lượng xanh.
Còn với giai đoạn 2, đơn vị tư vấn đang xây dựng đề án với phạm vi toàn TP.HCM mới. Nhiệm vụ giai đoạn này là xây dựng chính sách hỗ trợ thu mua, đổi xe cũ và các ưu đãi cho người dân, doanh nghiệp khi chuyển đổi xe xăng sang xe sử dụng điện, năng lượng sạch.
Giai đoạn này TP cũng nghiên cứu triển khai các giải pháp phân vùng, ưu tiên cho xe sử dụng điện, năng lượng xanh ở một số khu vực như trung tâm TP.HCM, Cần Giờ, Côn Đảo.

"Rộ" trạm sạc xe điện ở quán cà phê

Gần đây, mô hình trạm sạc xe máy điện kết hợp quán cà phê, ăn uống nở rộ ở nhiều nơi tại TP.HCM. Nhiều tài xế xe công nghệ lựa chọn ghé quán để vừa nạp điện, vừa nghỉ ngơi.
Mức phí sạc điện dao động từ 15.000 - 50.000 đồng/lần tùy vào nhu cầu sạc. Ngoài ra, các quán cũng đưa ra chương trình khuyến mãi cho tài xế như mì ly giá rẻ, giảm giá nước...
Ngày 31-7, phóng viên Tuổi Trẻ ghi nhận hàng loạt quán cà phê kết hợp cho sạc điện (có thu phí) ở phường Long Bình, Gò Vấp... khá hút khách. Tại một quán cà phê phường Long Bình được các tài xế gọi là "trạm sạc điện" được bố trí 4 trụ với khoảng 16 vị trí sạc xe máy điện.
Chúng tôi quan sát thấy quán có thông báo hướng dẫn khách sạc điện an toàn, bảng giá sạc rõ ràng để khách lựa chọn. Các bộ sạc lắp đặt ở một không gian quán riêng với khu nghỉ ngơi của tài xế.
Từ 11h trưa, 5 - 6 tài xế xe máy Xanh SM lần lượt vào quán, đưa xe vào khu vực sạc điện để nạp điện. Sau đó di chuyển ra bàn hoặc võng nghỉ ngơi, quán có cà phê, nước giải khát và mì sẵn sàng phục vụ tài xế. Ngồi nghỉ trong quán, tài xế Thành Tài cho biết từ khi chuyển sang chạy dịch vụ bằng xe điện thấy xe chạy êm, tiết kiệm hơn xe xăng nên dư dả hơn.
"Trước đây khi mạng lưới sạc chưa phát triển cũng hơi vất vả. Nếu đang ở gần trung tâm thương mại có trụ sạc thì vào sạc nhanh. Nhưng với tài xế xe công nghệ, app nổ cuốc ở đâu phải đi trên lộ trình đó lại lo hết pin. Vào quán nước, một số chủ quán không cho cắm sạc vì sợ tốn điện. Nay mô hình quán cà phê cho sạc điện này xuất hiện phần nào đã giải quyết nỗi lo đó của tài xế", tài xế này nói.
Theo nhiều tài xế, việc chạy rồi trưa tranh thủ ghé vào các "trạm sạc điện" như vậy cũng "tiện đôi đường", vừa sạc điện vừa nghỉ ngơi. Một tài xế phân tích: "Xe điện chạy bằng pin, thời gian sạc khoảng ba tiếng là đầy rồi. Tôi cũng ưu tiên chọn những quán nào có mô hình này lắp đặt bài bản, trụ sạc đảm bảo đấu nối an toàn. Chủ quán giới hạn số lượng sạc cùng lúc để chia tải điện hợp lý".
Bên cạnh những quán được đầu tư bài bản, số khác lại bố trí chỗ sạc sơ sài, không được hướng dẫn về an toàn điện, phòng cháy chữa cháy nên tài xế cũng hơi lo lắng. "Rất mong thời gian tới, các đơn vị quản lý có thể đưa ra quy hoạch, hướng dẫn bố trí điểm sạc điện dày đặc ở quán ăn, cà phê, chợ, trường học... để người dân, tài xế xe điện tiện sử dụng. Khi có tư vấn, hướng dẫn đầy đủ tiêu chuẩn kỹ thuật thì vừa đáp ứng đủ nhu cầu người dân, vừa an toàn chung. Người mua xe điện cũng tự tin hơn trong quá trình sử dụng", tài xế Tài bày tỏ.

(Nguồn: Tuoitre)