Chuyến thăm bất ngờ của các quan chức quân sự Mỹ tới Kiev hé lộ 'kế hoạch hòa bình' 28 điểm cho Ukraine với những điều khoản gây tranh cãi. Liệu đây là cơ hội hòa bình hay áp lực từ Washington?

Ngày 19-11, Bộ trưởng Lục quân Dan Driscoll và Tham mưu trưởng Lục quân Mỹ Randy George đã đến Kiev trong chuyến thăm không công bố trước để thúc đẩy hòa bình cho Ukraine.

Trước đó, một số phương tiện truyền thông Mỹ và phương Tây như Axios, Financial Times và The Economist đưa tin về một "kế hoạch hòa bình mới" cho Ukraine với 28 điểm được chia thành bốn nhóm chính, gây nhiều phản ứng trái chiều.

Kế hoạch 28 điểm gây sốc

Cổng thông tin Ukraine strana.news ngày 19-11 gọi kế hoạch này là "sấm giữa trời quang" bởi sự bất ngờ và các điều khoản của nó. Trang Axios trích dẫn quan chức Mỹ cho biết kế hoạch gồm bốn nhóm chính: hòa bình ở Ukraine, đảm bảo an ninh, an ninh ở châu Âu và mối quan hệ tương lai của Mỹ với Nga và Ukraine.

Một số điều khoản cụ thể gồm rút quân Ukraine khỏi Donbass, các khu vực này sẽ trở thành vùng phi quân sự mà Nga không thể triển khai quân đội. Tại Kherson và Zaporizhzhia, hiện trạng sẽ được duy trì "phần lớn", nhưng Nga sẽ trả lại một phần lãnh thổ. Đặc biệt, Mỹ và "các quốc gia khác" (ngoại trừ Ukraine) sẽ công nhận Donbass và Crimea là lãnh thổ hợp pháp của Nga. Lực lượng vũ trang Ukraine sẽ bị cắt giảm, đổi lại Ukraine và châu Âu sẽ nhận được đảm bảo an ninh từ Mỹ.

Báo Financial Times dẫn nguồn tin nội bộ cho biết thêm: Kế hoạch còn bao gồm việc công nhận tiếng Nga là ngôn ngữ nhà nước, chấm dứt đàn áp Giáo hội Chính thống giáo Ukraine và khôi phục vị thế chính thức của giáo hội. Lực lượng vũ trang Ukraine không chỉ bị cắt giảm một nửa mà còn sẽ không được viện trợ quân sự và một loạt vũ khí từ Mỹ.

Nhà báo Oliver Carroll của tạp chí The Economist cho biết ngân sách quốc phòng Ukraine sẽ bị cắt giảm gấp hai lần rưỡi, quân đội nước ngoài không được hiện diện và vũ khí tầm xa bị cấm.

Trang Axios đưa tin kế hoạch này đã được thảo luận vào cuối tuần qua giữa đặc phái viên của ông Trump, ông Steve Witkoff, và ông Rustem Umerov - người đứng đầu Hội đồng An ninh và Quốc phòng quốc gia Ukraine và đang bị cáo buộc liên quan đến vụ bê bối tham nhũng chấn động Kiev những ngày qua.

Trước đó, ông Witkoff đã gặp ông Kirill Dmitriev, đại diện đặc biệt của tổng thống Nga, khi ông Dmitriev đến Miami từ ngày 24 đến 26-10. Ông Dmitriev bày tỏ sự lạc quan vì "lập trường của Nga thực sự được lắng nghe".

Theo Axios, sau khi được ông Umerov thông báo, ông Zelensky đã từ chối kế hoạch và yêu cầu tạm dừng hòa đàm để tham vấn các đối tác châu Âu. Đó là lý do ông Witkoff hủy cuộc gặp ông Zelensky dự kiến vào 18-11 ở Thổ Nhĩ Kỳ.

Áp lực từ bê bối tham nhũng

Theo Politico, mục tiêu chuyến đi của các quan chức quân sự Mỹ là "thu hút sự chú ý của giới lãnh đạo Ukraine đối với tiến trình hòa bình đang bị đình trệ với Nga". Bộ trưởng Lục quân Dan Driscoll là bạn thân của Phó tổng thống J.D. Vance - từng học cùng ông tại Đại học Yale. Ông Vance đã đề xuất với ông Trump ý tưởng sử dụng ông Driscoll trong quá trình đàm phán.

Ông Driscoll từng phát biểu tại Lầu Năm Góc trong tháng 11: "Khi nhìn vào Ukraine, [họ] không chấp nhận phiên bản hiện tại của các sự kiện là đủ; họ bịa đặt bất cứ điều gì để đạt được kết quả họ muốn". Giám đốc Viện các chiến lược kinh tế và chính trị quốc tế (RUSSTRAT) Elena Panina nhận định: "Washington muốn biết tình hình thực sự tại chiến tuyến, chứ không phải một "phiên bản bịa đặt"".

Tình cờ cũng vào ngày 19-11, báo chí Ukraine đăng báo cáo của Cục Chống tham nhũng quốc gia Ukraine (NABU) cho biết từ tháng 1 đến tháng 2 năm 2024, Timur Mindich - doanh nhân, nhà sản xuất phim, đồng sở hữu Hãng phim Kvartal-95 và là bạn của Tổng thống Zelensky - đã lợi dụng mối quan hệ thân thiết với ông Zelensky cùng các quan chức cấp cao như cựu Bộ trưởng Năng lượng Herman Galushchenko, cựu Bộ trưởng Quốc phòng Rustem Umerov để làm giàu bất hợp pháp. Ngày 10-11-2024, ông Mindich đã rời Ukraine vài giờ trước cuộc lục soát.

Trang Corriere della Sera ngày 16-11 cho rằng sự nghiệp chính trị của ông Zelensky đang bị ảnh hưởng do liên quan vụ bê bối Mindich. Theo các nhà điều tra, khoảng 100 triệu USD đã bị rửa tiền. Nhà báo Oliver Carroll của The Economist trực tiếp chỉ ra vụ bê bối tham nhũng như đòn bẩy gây áp lực của Mỹ lên ông Zelensky.

Bà Elena Panina đặt câu hỏi: "Nên xem ông Umerov là ai: một nhà đàm phán đang cùng ông Whitkoff thảo luận các lựa chọn thỏa hiệp với Nga, hay một quan chức tham nhũng? Về mặt lý thuyết, việc hợp tác với ông Umerov còn có lợi thế hơn với ông Zelensky, vì ông ta không phải chịu trách nhiệm cho những thất bại quân sự và chính sách đối nội".

Phản ứng im lặng của các bên

Cho đến nay, người duy nhất chính thức xác nhận kế hoạch hòa bình là ông Kirill Dmitriev. Chính quyền Ukraine chưa lên tiếng công khai. Mỹ vẫn dè dặt trong bình luận, trong khi Bộ Ngoại giao Nga cho biết họ chưa nghe thấy gì về kế hoạch.
Sự im lặng này có thể do Matxcơva muốn chờ kết quả cuộc gặp ngày 20-11 giữa các quan chức Mỹ với ông Zelensky để tránh làm phức tạp thêm các cuộc đàm phán. Sự trùng hợp về thời điểm giữa việc công bố cáo trạng của NABU và chuyến thăm của các quan chức Mỹ tạo ra "sự mơ hồ chiến lược" trong đàm phán. Bà Panina cho rằng điều này đặt ra câu hỏi về vai trò thực sự của ông Umerov trong tiến trình hòa đàm.

Theo Tuoitre