Trước cuộc bầu cử, đặc biệt là các chính trị gia của các đảng ANO và SPD đã mạnh bạo chỉ trích người tị nạn Ukraine. Tuy nhiên, trong dự thảo tuyên ngôn chương trình của chính phủ sắp tới, lại không hề đề cập đến tị nạn – bất chấp việc hiện có gần 400.000 người Ukraine đang sinh sống tại Cộng hòa Séc với quy chế bảo vệ tạm thời có hiệu lực đến tháng 3 năm sau. 

Liên minh châu Âu cũng đã quyết định kéo dài quy chế này đến tháng 3 năm 2027. Theo các chuyên gia, các lập trường cứng rắn ban đầu sẽ khép lại chỉ bằng một hành động mang tính biểu tượng – như việc Chủ tịch Hạ viện Tomio Okamura gỡ bỏ lá cờ Ukraine khỏi tòa nhà Quốc hội – bởi nền kinh tế Séc hiện đang cần người tị nạn Ukraine.

Trong toàn bộ dự thảo tuyên ngôn chính phủ của liên minh ANO, SPD và đảng Motoristé, không hề có từ nào nhắc đến "người tị nạn". Ukraine chỉ được đề cập trong bối cảnh quan hệ quốc tế: “Chúng tôi sẽ ủng hộ các bước đi ngoại giao nhằm chấm dứt chiến tranh tại Ukraine và loại bỏ nguy cơ chiến tranh tại châu Âu,” theo tài liệu đã được đệ trình lên Tổng thống Petr Pavel.

Chỉ có một đoạn chung chung có thể gợi ý phần nào kế hoạch của chính phủ tương lai: “Chúng tôi sẽ tăng cường quyền hạn của cảnh sát và cơ quan quản lý người nước ngoài, siết chặt quy định về cư trú của người nước ngoài và đảm bảo việc trục xuất nhanh chóng và triệt để những người phạm pháp khỏi lãnh thổ Cộng hòa Séc.” Ngoài ra, còn nêu rằng việc cấp quy chế tị nạn sẽ chỉ diễn ra trong những trường hợp đặc biệt và được xác định rõ ràng – điều này không áp dụng với người tị nạn Ukraine, vì họ nằm trong diện được bảo vệ tạm thời.

Giám đốc Tổ chức Hỗ trợ Người tị nạn, ông Martin Rozumek, nhận xét: “Tôi thực sự nhẹ nhõm khi không có gì thêm. Với cách các đảng phái từng thể hiện quan điểm tiêu cực với người di cư, nếu có xuất hiện tuyên bố chính thức nào liên quan đến người tị nạn Ukraine, thì chắc chắn cũng sẽ mang tính tiêu cực.”

Trước bầu cử, lãnh đạo đảng SPD Tomio Okamura yêu cầu rà soát toàn bộ người Ukraine cư trú tại Séc. Ngay cả khi công bố dự thảo chương trình, ông Okamura vẫn khẳng định: “Về vấn đề di cư, tất nhiên chúng tôi sẽ thắt chặt điều kiện để cấp phép cư trú cho người nước ngoài tại Cộng hòa Séc, chúng tôi sẽ tiến hành rà soát.” Tuy nhiên, trong văn bản dự thảo lại không đề cập gì đến việc xem xét lại các giấy phép cư trú đã được cấp.

Trả lời câu hỏi của trang Novinky.cz về chính sách sắp tới với người tị nạn cũng như liệu bảo vệ tạm thời có được duy trì đến năm 2027 không, ông Petr Macinka – chủ tịch đảng Motoristé – cho biết: “Hiện tại vẫn chưa có sự rõ ràng hoàn toàn. Vấn đề này bây giờ không phải ưu tiên hàng đầu. Ngân sách mới là điều đang thực sự cấp thiết.”

Trang Novinky cũng hỏi đảng SPD liệu họ có dự đoán sẽ thay đổi chính sách đối với người tị nạn Ukraine không. Đại biểu Radek Koten cho biết: “Chúng tôi sẽ thực hiện thông qua sửa đổi luật tị nạn. Đạo luật Lex Ukrajina 7 sẽ kết thúc vào ngày 31 tháng 3 năm 2026, sau đó sẽ thiết lập điều kiện mới. Chi tiết cụ thể sẽ rõ khi chúng tôi thảo luận từng điều luật. Không thể dung túng việc lạm dụng trợ cấp hay tái phạm tội.”

Cần lưu ý thêm rằng mặc dù hiện tại quy chế bảo vệ tạm thời có hiệu lực tới tháng 3 năm 2026, nhưng Liên minh châu Âu đã đồng thuận kéo dài tới tháng 3 năm 2027. Khác với những năm trước, hiện nay không cần thay đổi luật pháp Séc để người Ukraine có thể đăng ký gia hạn sự bảo vệ vào đầu năm sau. Các luật hiện hành đã tiên liệu điều này.

Chính phủ mới hiện vẫn chưa được bổ nhiệm. Giả sử có sự đồng thuận trong liên minh mới về thay đổi luật, thì cũng khó có thể thực hiện trước năm 2026. Đại diện của đảng ANO, bao gồm cả ông Lubomír Metnar – người có khả năng trở thành Bộ trưởng Nội vụ, hiện chưa lên tiếng trước câu hỏi của Novinky.

Theo nhà khoa học chính trị Michal Malý từ Đại học Karlova, “đối với SPD, chủ đề người tị nạn là một phần thu hút trong chiến dịch tranh cử. Tuy nhiên, nếu tước bỏ giấy phép cư trú và giảm số lượng người Ukraine tại Séc thì điều đó sẽ là cú đánh nghiêm trọng đối với nền kinh tế quốc gia.”

“Ngay cả Chủ tịch ANO – ông Babiš – cũng từng thừa nhận rằng người lao động ngoại quốc rất quan trọng đối với các doanh nghiệp Séc, trong đó có cả Agrofert,” Malý nói thêm. Theo ông, chính phủ tiếp theo đã không đề cập đến chủ đề nhạy cảm trong tuyên ngôn chính trị để tránh gây bất an cho giới doanh nghiệp.

Ông Babiš vào tháng 6 từng chỉ trích Bộ trưởng Lao động của đảng KDU-ČSL – ông Marian Jurečka – vì hỗ trợ người tị nạn Ukraine: “Mẹ người Séc thì không nhận được gì, còn người Ukraine thì được đủ thứ.” Nhưng sau đó ông Babiš cũng thay đổi quan điểm: “Chúng ta có người Ukraine sang đây từ trước chiến tranh, và chúng ta thực sự cần họ. Chúng ta cũng cần cả những người sang sau chiến tranh. Agrofert đang sử dụng đến 1600 người Ukraine.”

Dự thảo tuyên ngôn chính phủ lần này chủ yếu lấy cảm hứng từ chương trình tranh cử của ANO. Năm ưu tiên chính của họ đều được giữ nguyên từ chương trình đảng đến tuyên ngôn liên minh. Trong chương trình của ANO cũng không hề đề cập đến người tị nạn, trái ngược với chương trình của SPD, trong đó ghi rõ: “Chúng tôi sẽ bắt đầu quá trình rà soát toàn bộ cư trú của người Ukraine trước cuối năm nay.”

Theo Novinky