Mỹ đang chuyển hướng chính sách trừng phạt Nga dưới thời Tổng thống Donald Trump. Thay vì liên tục gia tăng các gói trừng phạt như thời ông Biden, Washington nay gắn điều kiện với NATO và vấn đề năng lượng, biến “vũ khí kinh tế” thành công cụ mặc cả.

Trừng phạt Nga thành lá bài mặc cả với NATO

Việc áp đặt các biện pháp trừng phạt từng là vũ khí kinh tế chủ chốt trong phản ứng của chính quyền Tổng thống Biden đối với cuộc xung đột Nga-Ukraine, được Nhà Trắng sử dụng để gia tăng áp lực liên tục, nhằm gây tổn hại lớn đến triển vọng kinh tế và sức chiến đấu của quân đội Nga.

Cách tiếp cận đó đã bị thay đổi dưới thời chính quyền ông Trump. Tổng thống Donald Trump đã không áp đặt bất kỳ lệnh trừng phạt mới nào đối với Nga kể từ khi ông trở lại nắm quyền. Trong bối cảnh Nga liên tiếp tiến hành các cuộc tấn công vào Ukraine mà không có thỏa thuận ngừng bắn nào được đưa ra, chính quyền ông Trump đang đối mặt với áp lực mới từ Kiev và các nhà lập pháp Mỹ ở cả hai đảng buộc phải gia tăng sức ép lên Nga. Tuy nhiên, trong những bình luận gần đây nhất về vấn đề này, ông Trump đã đưa ra điều kiện mới cho các biện pháp trừng phạt bổ sung.

"Tôi sẵn sàng áp dụng các biện pháp trừng phạt lớn đối với Nga khi tất cả các quốc gia NATO đã đồng ý và bắt đầu làm điều tương tự, cũng như khi tất cả các quốc gia NATO ngừng mua dầu mỏ của Nga", ông Trump viết trên mạng xã hội Truth Social hôm 20/9.

Động thái này dường như theo một khuôn mẫu mà ông Trump đã thiết lập, đồng thời cho thấy Mỹ vẫn chưa muốn áp đặt các lệnh cấm mới đối với Nga, ngay cả khi Washington hối thúc đồng minh và đối tác trừng phạt Moscow nhiều hơn, đặc biệt là cắt giảm giảm nhập khẩu năng lượng từ Nga. Các yêu cầu này đều bị gói gọn trong các cuộc tranh chấp thương mại liên quan đến chính sách thuế quan của Mỹ.

Một số nhà phân tích cho rằng, mặc dù lực lượng Ukraine đạt được ít tiến triển trong việc đẩy lùi lực lượng Nga khỏi vị trí trên tiền tuyến, nhưng nỗ lực của phương Tây nhằm cô lập Nga khỏi hệ thống kinh tế quốc tế đang có tác động nhất định. Doanh thu dầu khí của Nga đã giảm sau khi các lệnh trừng phạt đầu tiên được áp đặt vào năm 2022. Mặc dù nền kinh tế Nga tăng trưởng nhờ nỗ lực chuyển hướng sang kinh tế thời chiến, nhưng tốc độ tăng trưởng đó hiện đang chậm lại.

Chiến lược của ông Trump và khoảng trống an ninh với Ukraine

Chính quyền Tổng thống Trump cho biết đã duy trì áp lực lên Moscow bằng cách giữ nguyên lệnh trừng phạt trước đây do chính quyền tiền nhiệm áp đặt, nhưng những người chỉ trích cho rằng để các biện pháp này có hiệu quả, Washington cần phải gây sức ép liên tục.

Hồi đầu tuần này Liên minh Châu Âu (EU) cho biết đã hoãn việc công bố gói trừng phạt nhắm vào các ngân hàng, năng lượng và ngành công nghiệp tiền điện tử của Nga. Chủ tịch Ủy ban Châu Âu Ursula von der Leyen cho rằng, Nga đang sử dụng doanh thu từ nhiên liệu hóa thạch để “tài trợ cho các hoạt động quân sự ở Ukraine” và ủy ban sẽ đẩy nhanh kế hoạch loại bỏ dần việc nhập khẩu năng lượng từ Nga "để chấm dứt tình trạng này".

Bà Leyen cho biết sẽ thúc đẩy EU đẩy nhanh kế hoạch chấm dứt nhập khẩu dầu từ Nga vào năm 2027, nhưng bất kỳ động thái nào nhằm ngừng nhập khẩu năng lượng có thể sẽ vấp phải sự phản đối của Hungary và Slovakia, những quốc gia phụ thuộc rất nhiều vào nguồn năng lượng nhập khẩu từ Moscow. Các nền kinh tế lớn hơn nhiều như Đức, Pháp và Italy cũng đang mua năng lượng từ Nga.

Hiện, chính phủ Mỹ đang hợp tác với EU để tiến hành một số hoạt động chung, theo yêu cầu của ông Trump. "Chúng ta không thể là nước duy nhất hành động hết mình. Các đồng minh châu Âu phải ban hành các biện pháp trừng phạt mới tương xứng với những gì tôi đang làm”, ông Trump nói.

Nga đang hứng chịu một loạt lệnh trừng phạt từ phương Tây, phải đối mặt với các hạn chế về thương mại đối với các sản phẩm như kim cương, uranium làm giàu và khí đốt tự nhiên. Mỹ cũng đã đóng băng hàng tỷ USD tài sản của Nga và cấm một số ngân hàng Nga tham gia mạng lưới SWIFT.

Tuy nhiên, nhiều ý kiến cho rằng các lệnh trừng phạt nếu không được củng cố sẽ yếu dần theo thời gian khi Nga tìm ra giải pháp thay thế.

“Hoạt động thương mại luôn tìm cách chuyển hướng để thoát khỏi những trở ngại về kinh tế. Nó giống hệt như trò chơi đập chuột chũi với vô số con chuột và việc phát hiện ra những công ty vỏ bọc dễ hay khó còn tùy thuộc vào mức độ họ cố gắng che giấu mình”, William George, chuyên gia phân tích dữ liệu thương mại và giám đốc nghiên cứu tại ImportGenius, một công ty ở Arizona cho biết.

Một công ty đang chịu lệnh trừng phạt có thể cố gắng lách luật bằng cách đổi tên hoặc hoạt động dưới vỏ bọc hoàn toàn mới. Tháng 8 vừa qua, các nghị sĩ Dân chủ tại Quốc hội đã cảnh báo, nếu không ban hành lệnh trừng phạt mới, chính phủ Mỹ làm suy yếu quyền lực của Washington và giúp Nga củng cố quyền lực.

Thượng nghị sĩ Jeanne Shaheen (bang New Hampshire), thành viên Đảng Dân chủ hàng đầu trong Ủy ban Đối ngoại Thượng viện, cho rằng, các lệnh trừng phạt mới đặc biệt quan trọng để đối phó với "hạm đội bóng tối" giúp đưa dầu mỏ Nga ra thị trường quốc tế.

“Hạm đội bóng tối” hay “hạm đội ngầm” là cách gọi của phương Tây dùng để chỉ các tàu vận chuyển những loại hàng hóa bị áp lệnh trừng phạt trên khắp thế giới. Đó thường là những con tàu cũ với hoạt động “thoắt ẩn thoắt hiện” sử dụng "cờ tiện lợi" từ các quốc gia có quy định lỏng lẻo, chẳng hạn như Panama và Liberia.

"Thắt chặt lệnh trừng phạt đồng nghĩa với việc nhắm mục tiêu vào hàng trăm tàu ​​trong đội tàu bóng tối của Nga mà Anh và EU đã chỉ định nhưng Mỹ thì chưa", bà Jeanne Shaheen nói. Quan chức này cũng kêu gọi ông Trump nhắm mục tiêu vào "các công ty của những nước thứ ba" có trụ sở bên ngoài Nga, được cho là giúp các công ty Nga trốn tránh lệnh trừng phạt.

Xuất khẩu năng lượng vẫn là huyết mạch kinh tế quan trọng nhất của Nga. Mặc dù EU đã giảm hơn 80% năng lượng nhập khẩu từ Nga kể từ khi Moscow phát động chiến dịch quân sự đặc biệt tại Ukraine, nhưng khối này vẫn chi 21,6 tỷ euro để mua năng lượng của Nga vào năm 2024, theo Ủy viên Năng lượng EU Dan Jorgensen. Liên minh Châu Âu đã cam kết sẽ dần loại bỏ việc mua dầu khí của Nga từ nay đến cuối năm 2027.

Chính quyền ông Trump đã bảo vệ cách tiếp cận của họ đối với Nga, chỉ ra rằng Mỹ đã áp thuế đối với Ấn Độ liên quan đến việc New Dehli tiếp tục nhập dầu thô của Nga. Nhưng một số chuyên gia về trừng phạt từng làm việc trong chính quyền ông Biden cho biết áp lực đối với Nga đã giảm bớt.

"Những gì Tổng thống Trump đã làm trong hơn 6 tháng qua và việc ông không áp dụng bất kỳ biện pháp trừng phạt nào cho thấy, lệnh cấm đối với Moscow đang bị nới lỏng”, ông Fishman, cựu quan chức Bộ Ngoại giao Mỹ, hiện đang làm việc tại Trung tâm Chính sách Năng lượng Toàn cầu của Đại học Columbia lưu ý.

Một số nhà phân tích suy đoán ông Trump không muốn mạnh tay trừng phạt Nga vì sợ làm đảo lộn thị trường toàn cầu. Ngay cả khi các lệnh trừng phạt cũ được giữ nguyên, Mỹ và Nga vẫn tiếp tục giao thương với khối lượng vượt quá 2,5 tỷ USD trong nửa đầu năm nay, theo số liệu của chính phủ Mỹ. Nga không bị áp đặt các lệnh trừng phạt toàn diện như những lệnh trừng phạt đối với Iran, vì vậy họ vẫn có thể xuất khẩu một số hàng hóa sang Mỹ, chẳng hạn như phân bón, uranium làm giàu, plutonium và palladium - kim loại quý được sử dụng trong sản xuất.

Theo VOV