Mỹ và Trung Quốc đã đồng ý gia hạn thỏa thuận "đình chiến" thương mại tạm thời thêm một năm.

Ngày 30-10, Tổng thống Mỹ Donald Trump rời Hàn Quốc sau cuộc gặp mang tính bước ngoặt với Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình bên lề Hội nghị cấp cao APEC.

Ông Trump cho biết hai nước đã đạt đồng thuận về "hầu hết mọi vấn đề" và thỏa thuận thương mại có thể được ký kết "khá sớm".

Tìm tiếng nói chung

Phát biểu sau chuyến công du châu Á, Tổng thống Mỹ Donald Trump cho biết Washington sẽ giảm thuế áp lên hàng hóa Trung Quốc từ 57% xuống 47%, sau khi đạt tiến triển trong các vấn đề liên quan đến nhập khẩu đậu nành, đất hiếm và fentanyl trong cuộc gặp với Chủ tịch Tập Cận Bình.

Ông cũng tiết lộ kế hoạch thăm Bắc Kinh vào tháng 4-2026.

Chủ tịch Tập cho biết hai bên đã "trao đổi sâu về các vấn đề kinh tế, thương mại quan trọng và đạt được đồng thuận trong việc giải quyết chúng". Bộ Thương mại Trung Quốc khẳng định sẽ có "những điều chỉnh tương ứng" trong các biện pháp đối phó thương mại.

Hai nước dường như cũng tìm được tiếng nói chung về kiểm soát xuất khẩu: Trung Quốc tạm ngừng áp dụng các biện pháp kiểm soát đất hiếm trong một năm, đổi lại Mỹ hoãn thực thi quy định mở rộng danh sách công ty Trung Quốc bị hạn chế mua công nghệ Mỹ trong cùng thời gian.

Ông Vasu Menon, Giám đốc chiến lược đầu tư Ngân hàng OCBC (Singapore), nhận định: "Việc Mỹ giảm thuế, Trung Quốc mua đậu nành Mỹ và Washington được tiếp cận nguồn đất hiếm là những bước đi tích cực nhằm hạ nhiệt căng thẳng".

Tuy nhiên ông cũng lưu ý cần chờ thêm chi tiết và theo dõi việc thực thi để xác nhận các thỏa thuận được triển khai thực tế.

Nhà nghiên cứu Jayant Menon, Viện ISEAS-Yusof Ishak (Singapore), nhận định Trung Quốc đã chứng minh rằng nước này "sẽ không bị bắt nạt" trong cuộc đàm phán thương mại giữa Chủ tịch Tập Cận Bình và Tổng thống Donald Trump.

"Điều đó đã phát huy tác dụng. Ông Trump tạm dừng một số mức thuế, đưa ra miễn trừ và điều chỉnh thuế suất, trong khi Trung Quốc phản ứng rất chừng mực trước mỗi bước đi của Mỹ", ông nói.

Theo ông Menon, Trung Quốc có khả năng tự bảo vệ mình vì hai nền kinh tế phụ thuộc lẫn nhau. Ông nhấn mạnh Trung Quốc "rất quan trọng đối với Mỹ", khác với nhiều đối tác thương mại nhỏ hơn vốn lệ thuộc vào Washington.

"Át chủ bài" đất hiếm

Trong nhiều tháng qua, kinh tế toàn cầu chao đảo vì loạt biện pháp "ăn miếng trả miếng" giữa Mỹ và Trung Quốc, từ tăng thuế, siết kiểm soát xuất khẩu đến các lệnh trừng phạt.

Những động thái này ảnh hưởng sâu rộng, từ hàng hóa công nghệ cao đến vận tải biển, khi hai nền kinh tế vừa leo thang căng thẳng vừa duy trì đàm phán.

Bình luận trên New York Times, cây bút Nicholas Kristof cho rằng khi Tổng thống Trump vội vàng áp thuế cao hồi tháng 4, ông đã phạm sai lầm nghiêm trọng. Nhà lãnh đạo Mỹ tin rằng Trung Quốc dễ tổn thương vì xuất khẩu sang Mỹ nhiều hơn nhập khẩu.

Thực tế những mặt hàng Trung Quốc mua của Mỹ, như đậu nành, có thể dễ dàng được thay thế từ nguồn khác, trong khi Mỹ lại phụ thuộc nặng nề vào đất hiếm - lĩnh vực Trung Quốc nắm gần như toàn quyền kiểm soát.

Hiện Trung Quốc chế biến hơn 90% lượng đất hiếm toàn cầu, là nhà cung cấp duy nhất của sáu loại đất hiếm nặng và thống trị sản xuất nam châm đất hiếm - vật liệu thiết yếu trong công nghiệp hiện đại, từ drone, ô tô, máy bay, tuốc bin gió, thiết bị điện tử đến vũ khí quân sự.

Một tàu ngầm có thể cần tới 4 tấn đất hiếm, nên thiếu nguồn cung này, nhiều nhà máy Mỹ có thể phải dừng hoạt động, còn các nhà thầu quốc phòng sẽ bị ảnh hưởng nghiêm trọng.

Việc Trung Quốc dùng đất hiếm như công cụ trong tranh chấp thương mại không bất ngờ, bởi Bắc Kinh từng làm vậy với Nhật Bản năm 2010.

Chỉ hai ngày sau khi ông Trump công bố thuế quan trong "Ngày giải phóng" tháng 4, Trung Quốc tuyên bố kiểm soát xuất khẩu một số loại đất hiếm, rồi đến tháng 10 mở rộng đáng kể các biện pháp này.

Các nhà phân tích nhận định Mỹ hiện không thể nhanh chóng tìm nguồn thay thế. Ông Terry Lynch, giám đốc điều hành Power Metallic Mines (Canada), cho rằng phương Tây cần một dự án quy mô tương tự "Dự án Manhattan" thời Thế chiến 2 để phát triển năng lực đất hiếm, nhưng ngay cả khi dốc toàn lực, cũng phải mất 5 - 7 năm mới đạt kết quả.

Vẫn còn mong manh?

Tổng thống Donald Trump ca ngợi cuộc gặp với Chủ tịch Tập Cận Bình là "tuyệt vời", song theo Hãng tin Reuters, kết quả đạt được chỉ là một thỏa thuận đình chiến tạm thời trong cuộc chiến thương mại, khi các vấn đề cốt lõi vẫn chưa được giải quyết.
Thỏa thuận này phản ánh rõ sự khác biệt giữa mong muốn của Washington và mức độ Bắc Kinh sẵn sàng đáp ứng.
Những vấn đề then chốt từng được ông Trump viện dẫn khi áp thuế hồi tháng 4 - như chính sách công nghiệp của Trung Quốc, tình trạng dư thừa công suất và mô hình tăng trưởng dựa vào xuất khẩu - đều vắng bóng trong vòng đàm phán lần này.

Theo Tuoitre