Việc Israel chưa thể vô hiệu hóa cơ sở hạt nhân quan trọng bậc nhất Fordow khiến nguy cơ Iran đẩy nhanh tham vọng sở hữu vũ khí nguyên tử càng thêm hiện hữu.

Mặc dù Israel đã gây thiệt hại đáng kể cho chương trình hạt nhân của Iran kể từ khi mở chiến dịch quân sự vào ngày 13-6, nhưng cơ sở hạt nhân Fordow - nơi được xem là "trái tim hạt nhân" của Tehran - vẫn còn nguyên vẹn. Đây là điểm mấu chốt quyết định liệu Iran có thể tiến tới việc sở hữu vũ khí hạt nhân hay không.

Trái tim hạt nhân của Iran

Theo báo Wall Street Journal ngày 15-6, trong chiến dịch tấn công phủ đầu kéo dài ba ngày qua, Israel đã phá hủy nhiều phần quan trọng trong chương trình hạt nhân Iran, từ các nhà máy làm giàu uranium đến chuỗi cung ứng chế tạo bom và đội ngũ nhà khoa học chủ chốt.

Tại tổ hợp hạt nhân Isfahan ở miền trung Iran, Israel đã đánh sập bốn tòa nhà - trong đó có hai cơ sở thiết yếu để phát triển vũ khí hạt nhân: nhà máy chuyển đổi uranium và nhà máy chế tạo nhiên liệu. Các chuyên gia cho rằng nếu Iran không giấu sẵn thiết bị ở nơi khác, nước này có thể mất tới một năm để khôi phục hai cơ sở này.

Tại Natanz - nơi đặt cơ sở làm giàu uranium lớn nhất Iran - một sự cố mất điện đột ngột do không kích của Israel có thể đã phá hủy một phần trong số khoảng 14.000 máy ly tâm được lắp đặt ngầm.

Một quan chức Israel tiết lộ có dấu hiệu cho thấy phần dưới lòng đất của Natanz đã bị sập, nhưng cần thêm đánh giá để xác nhận mức độ thiệt hại.

Cùng lúc đó, khoảng 10 nhà khoa học hạt nhân hàng đầu của Iran cũng thiệt mạng trong các cuộc tấn công của Tel Aviv.

Tuy nhiên, theo các quan chức tình báo và chuyên gia, tất cả những tổn thất này vẫn chưa đủ nếu Fordow - cơ sở làm giàu uranium cấp độ cao - chưa bị vô hiệu hóa. Đây chính là nơi Iran sản xuất uranium ở mức 60%, chỉ cách ngưỡng vũ khí (90%) một bước nhỏ.

Nằm sâu trong núi và được gia cố nhiều lớp, Fordow được thiết kế để chịu đựng cả những đợt không kích mạnh nhất, và theo nhiều chuyên gia, chỉ bom xuyên boongke hạng nặng của Mỹ mới đủ sức phá hủy. Chính vì vậy, Fordow được coi là "trái tim" trong nỗ lực hạt nhân của Iran, đồng thời cũng là thách thức lớn nhất đối với chiến dịch quân sự hiện tại của Israel.

"Nếu bạn lo ngại về khả năng Iran bứt phá chế tạo vũ khí hạt nhân thì Fordow chính là trung tâm của nỗi lo đó", ông Richard Nephew, người đàm phán hạt nhân với Iran dưới thời chính quyền Biden và Obama, nhận định.

Cuộc chạy đua với thời gian

Theo giới chuyên gia, việc đánh sập Fordow không đơn giản chỉ là phá hủy vài tòa nhà. Cấu trúc của cơ sở này nằm sâu dưới lòng đất, và mọi cuộc tấn công bằng máy bay thông thường đều không thể tiếp cận được bên trong.

Một số giả thuyết cho rằng Israel có thể tìm cách làm sập lối vào, nhưng khả năng này cũng đối mặt với hàng loạt ẩn số: liệu Iran có đường hầm thoát hiểm? Liệu họ có thể đào lại bằng thiết bị nặng? Và liệu Israel có thể tấn công liên tục để ngăn chặn điều đó?

Tồi tệ hơn, theo một số nguồn tin tình báo, Iran có thể đã tản mát uranium làm giàu khỏi Fordow, hoặc thậm chí đã chuẩn bị một cơ sở bí mật khác với các máy ly tâm hiện đại được cất giấu. Vì Tehran từ lâu đã từ chối chia sẻ dữ liệu giám sát của Cơ quan Năng lượng nguyên tử quốc tế (IAEA), không ai có thể chắc chắn điều gì đang diễn ra bên trong.

"Ngay cả khi Fordow bị đánh sập, Iran vẫn còn đường khác. Nhưng nếu Fordow còn tồn tại và kho dự trữ uranium vẫn nguyên vẹn, họ có thể chế tạo bom trong thời gian cực ngắn", ông David Albright, chủ tịch Viện Khoa học và An ninh Quốc tế, nhận định.

Ông cho biết nếu tiếp tục làm giàu tại Fordow, Iran có thể tạo đủ nhiên liệu cho 9 quả bom trong một tháng, và 13 quả trong tháng thứ hai.

Điều này khiến chiến dịch của Israel trở thành một cuộc chạy đua với thời gian: hoặc vô hiệu hóa Fordow bằng hành động quân sự cực kỳ tinh vi, hoặc buộc Tehran chấp nhận một thỏa thuận hạn chế hạt nhân - điều được xem là khó khả thi trong bối cảnh hiện nay.

Theo bà Sima Shine - cựu lãnh đạo bộ phận nghiên cứu và đánh giá của cơ quan tình báo Mossad, kịch bản tồi tệ nhất chính là: chiến dịch quân sự của Israel không khiến Iran chùn bước, mà thúc đẩy Tehran đẩy nhanh và bí mật hóa chương trình hạt nhân hơn bao giờ hết.

"Và tôi tin rằng nếu họ có thể, họ sẽ làm", bà Shine cảnh báo.

(Nguồn: Tuoitre)