Viện Y tế Nhà nước Séc (SZÚ) đã nghiên cứu trong 30 năm về những mối đe dọa từ môi trường ảnh hưởng nhiều nhất đến dân số Cộng hòa Séc. Trong báo cáo thường niên mới công bố, viện đã mô tả các xu hướng hiện nay có tác động tới sức khỏe, bao gồm ô nhiễm không khí, nước, tiếng ồn, cũng như các chất hóa học xâm nhập vào cơ thể qua thực phẩm.

Kết quả cho thấy, qua các thế hệ, người dân Cộng hòa Séc gặp vấn đề về thiếu hụt một số khoáng chất quan trọng. Gần như tất cả mọi người, từ trẻ 4 tuổi đến người cao tuổi, đều thiếu canxi. Ngược lại, người Séc lại tiêu thụ quá nhiều natri.

Bà Irena Řehůřková từ Trung tâm Sức khỏe, Dinh dưỡng và Thực phẩm cho biết: “Hơn 80% người trên 60 tuổi có lượng canxi thấp. Lượng magie cũng không đủ, đặc biệt ở phụ nữ và người cao tuổi, trong khi nhóm thiếu hụt nhất là các cô gái tuổi 15–17”.

Theo bà, lượng sắt thấp hơn mức khuyến nghị chủ yếu xuất hiện ở một nửa phụ nữ trong độ tuổi sinh sản và một nửa trẻ em từ 7 đến 10 tuổi.
Ngược lại, lượng natri tiêu thụ lại quá mức, gây rủi ro sức khỏe. Đặc biệt, 91% nam giới từ 15 đến 59 tuổi vượt quá mức khuyến nghị.

Việc tiêu thụ natri quá nhiều có thể liên quan đến nguy cơ cao huyết áp, bệnh tim, tổn thương thận, loãng xương và ung thư dạ dày. Ngược lại, thiếu canxi có thể ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe xương, răng, cơ bắp và hệ thần kinh.

Tiêu thụ hoa quả và rau củ

Nghiên cứu cũng chỉ ra rằng đa số trẻ em không đạt mức khuyến nghị về tiêu thụ hoa quả và rau củ – chỉ 4% trẻ ăn ít nhất 5 phần mỗi ngày. Cả phụ huynh và trẻ đều ít hiểu biết về các khuyến nghị này, hầu hết nghĩ rằng 2–3 phần mỗi ngày là đủ.

SZÚ giải thích: “Thói quen của cha mẹ có ảnh hưởng đáng kể – trẻ em của những phụ huynh chú trọng ăn uống lành mạnh ít có nguy cơ thừa cân hơn. Giáo dục và tình hình tài chính của cha mẹ đóng vai trò then chốt – trẻ em từ các gia đình có điều kiện tốt hơn thường có chế độ ăn lành mạnh hơn và tỉ lệ béo phì thấp hơn. Kết quả nhấn mạnh cần có các chương trình phòng ngừa rộng rãi và nâng cao nhận thức về lối sống lành mạnh”.

“Phần lớn trẻ em ưa thích thực phẩm không lành mạnh, đặc biệt là đồ uống có đường và các sản phẩm sữa có hương vị, điều này làm tăng nguy cơ thừa cân và béo phì. Việc ăn hoa quả và rau củ đều đặn giúp giảm rủi ro, cũng như các thói quen lành mạnh trong gia đình,” - bà Kristýna Žejglicová từ Hệ thống Giám sát của Trung tâm Sức khỏe và Môi trường tóm tắt các phát hiện chính của nghiên cứu.

Nước, không khí và tiếng ồn

Sức khỏe người dân Séc không chỉ bị ảnh hưởng bởi thói quen ăn uống. Các yếu tố khác như tiếng ồn, ô nhiễm không khí hay nước uống cũng đóng vai trò quan trọng.

“Đối với những người dân có mức độ tiếp xúc với tiếng ồn được ghi nhận trong Chiến lược Bản đồ Tiếng ồn, chúng tôi ước tính số ca mới mắc bệnh tim thiếu máu cục bộ tăng 4,7% so với số ca thông thường từ các nguyên nhân khác. Mức tăng này tương đương khoảng 920 ca bệnh mới mỗi năm do tiếp xúc với tiếng ồn giao thông đường bộ,” - bà Zdeňka Vandasová từ Trung tâm Giám sát Tình trạng Sức khỏe Dân số cho biết.

Về nước uống, xét theo các rủi ro sức khỏe đã biết, những chất đáng lo ngại nhất là các hợp chất phát sinh từ quá trình khử trùng nước và nitrat. Khi uống nước máy công cộng, trung bình chỉ hấp thụ khoảng 8–10% lượng nitrat tối đa cho phép hàng ngày mà không ảnh hưởng sức khỏe.

Theo các nhà khoa học, tiêu thụ nitrat quá mức là không phù hợp, vì trong cơ thể chúng có thể chuyển thành nitrit, và dưới một số điều kiện nhất định có thể tiếp tục chuyển thành nitrosamine – chất gây ung thư. Chất này làm tăng nguy cơ ung thư ruột và các bệnh ung thư khác. Nguồn nitrat chính còn bao gồm thực phẩm chế biến công nghiệp, đặc biệt là các sản phẩm thịt và xúc xích.

Về tác động đến sức khỏe, trong không khí các hạt khí dung (còn gọi là aerosol), oxit nitơ và các hợp chất hydrocarbon thơm đa vòng (PAHs) có vai trò quan trọng nhất, tầm quan trọng của ozone tầng mặt đất cũng đang tăng lên.

“Ở các khu vực thành thị không bị ảnh hưởng bởi giao thông và công nghiệp, vào năm 2024, mức độ phơi nhiễm với khí dung ước tính đã làm tăng khoảng 6% số ca tử vong. Nguy cơ mắc bệnh ung thư do phơi nhiễm lâu dài với không khí ô nhiễm dao động từ 2 trường hợp trên 100.000 dân đến 2 trường hợp trên 10.000 dân,” - bà Helena Kazmarová – nhà nghiên cứu chính từ Phòng Vệ sinh Không khí cho biết.

(Theo ČT24)