Cuộc trò chuyện bất ngờ giữa Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình và Tổng thống Nga Vladimir Putin về khả năng con người sống đến 150 tuổi đang thu hút sự chú ý toàn cầu, mở ra những câu hỏi về tương lai tuổi thọ loài người.

Trong lễ duyệt binh kỷ niệm 80 năm chiến thắng phát xít tại Trung Quốc sáng 3-9, một đoạn trò chuyện nhỏ giữa hai nhà lãnh đạo đã bất ngờ trở thành tâm điểm chú ý. Ông Tập dự đoán con người có thể sống đến 150 tuổi, trong khi ông Putin nhắc đến cấy ghép nội tạng như chìa khóa dẫn tới trường sinh bất lão.

Những trao đổi ngắn gọn này phản ánh mối quan tâm lâu nay của nhân loại về việc kéo dài tuổi thọ trong bối cảnh khoa học hiện đại đang liên tục mở rộng giới hạn sống của con người.

Bước tiến vượt bậc

Nhìn lại lịch sử, những nhận định của hai nhà lãnh đạo không hẳn xa rời thực tế. Theo nền tảng Verywell Health, vào năm 1800, tuổi thọ trung bình toàn thế giới chỉ quanh 40 năm.

Thậm chí ở châu Âu từ thế kỷ 16 đến đầu thế kỷ 19, con người chỉ sống 30 - 40 năm do tỉ lệ tử vong trẻ em cao và bệnh truyền nhiễm hoành hành. Chỉ khoảng 25% trẻ sơ sinh khi đó sống sót đến tuổi trưởng thành.

Những bước tiến trong y tế và đời sống từ thế kỷ 19 đã tạo nên bước ngoặt. Các cải thiện về y tế, vệ sinh, tiêm chủng, nguồn nước sạch và dinh dưỡng, cùng sự ra đời của vắc xin và thuốc kháng sinh đã giảm mạnh tỉ lệ tử vong sớm.

Kết quả là tuổi thọ trung bình tăng gấp đôi chỉ trong vài thế hệ. Hơn một nửa quốc gia trên thế giới hiện có tuổi thọ trung bình vượt 75 năm - con số mà người xưa khó có thể tưởng tượng, theo dữ liệu của Cơ quan tình báo trung ương Mỹ (CIA).

Tuy nhiên tiến trình này từng bị gián đoạn bởi các đại dịch. Cái chết đen thế kỷ 14, đậu mùa thời Trung cổ, đại dịch cúm Tây Ban Nha 1918 hay dịch COVID-19 đều khiến tuổi thọ trung bình sụt giảm. Riêng dịch COVID-19 đã xóa sạch gần như toàn bộ thành quả của một thập kỷ chỉ trong hai năm.

Đến năm 2020, tuổi thọ trung bình toàn cầu và số năm sống khỏe mạnh đều tụt về mức năm 2016 (lần lượt là 72,5 năm và 62,8 năm). Năm 2021 còn tệ hơn khi giảm xuống ngang mức 2012 (lần lượt là 71,4 năm và 61,9 năm).

Khoa học đột phá

Bên cạnh di sản lịch sử, khoa học ngày nay tiếp tục đặt câu hỏi: Liệu con người có thể sống 120 hay thậm chí 150 năm? Nhiều nghiên cứu cho thấy triển vọng này hoàn toàn khả thi nhờ sự phát triển của y học hiện đại.

Một nghiên cứu công bố trên tạp chí Nature Aging được báo Independent dẫn lại vào tháng 5-2025 chỉ ra rằng sự kết hợp hai loại thuốc chống ung thư - rapamycin và trametinib - có thể kéo dài tuổi thọ chuột thêm 30%.

Rapamycin vốn nổi tiếng với tác dụng chống lão hóa ở nhiều loài động vật, còn trametinib được biết đến qua nghiên cứu trên ruồi. Khi phối hợp, chúng không chỉ cộng hưởng tác dụng mà còn kích hoạt những thay đổi gene đặc biệt, giúp giảm viêm mạn tính và làm chậm sự khởi phát ung thư.

"Trametinib, nhất là khi đi cùng rapamycin, là ứng viên hứa hẹn để thử nghiệm lâm sàng như một chất bảo vệ chống lão hóa ở con người", nhà khoa học Sebastian Gronke, đồng tác giả nghiên cứu, nhận định.

Không chỉ dừng ở thuốc, công nghệ sinh học cũng mở ra chân trời mới. Ở Mỹ, Công ty QBio đã phát triển thành công mô hình "Digital Twin" - bản sao kỹ thuật số toàn diện của cơ thể từ dữ liệu y tế và hình ảnh chi tiết. Trọng tâm là hệ thống máy quét Mark I, quét toàn thân nhanh hơn MRI truyền thống 10 lần, không dùng tia X và ít gây khó chịu.

Dữ liệu từ máy quét kết hợp với xét nghiệm máu, thông tin di truyền, lối sống và tiền sử y tế tạo nên Q Bio Gemini - bản sao số chi tiết của từng cá nhân, theo Business Wire.

Điểm đặc biệt là công nghệ này không chỉ ghi lại tình trạng hiện tại mà còn mô phỏng sự thay đổi cơ thể theo thời gian, phát hiện sớm rủi ro bệnh tật trước khi có triệu chứng. Nếu được ứng dụng rộng rãi, nó có thể thay đổi cách tiếp cận y tế từ chữa bệnh sang dự báo và phòng ngừa từ rất sớm - bước tiến quan trọng trong nỗ lực kéo dài tuổi thọ khỏe mạnh.

"Những công nghệ này đang phát triển với tốc độ ngày càng nhanh. Vì vậy tôi không nghĩ việc con người sống đến 150 tuổi là điều xa vời", nghiên cứu sinh sau tiến sĩ Jae Hyun Yang chia sẻ với Harvard Gazette.

Tuy nhiên, các chuyên gia cảnh báo yếu tố lối sống vẫn có tác động lớn. Tại Mỹ, nơi 2/3 dân số thừa cân hoặc béo phì, nguy cơ từ tiểu đường type 2 và bệnh tim mạch có thể đảo ngược những thành tựu tuổi thọ thế kỷ 21. Nhà dịch tễ học S. Jay Olshansky chia sẻ với Verywell Health rằng béo phì có thể trở thành rào cản lớn nhất cho viễn cảnh con người sống thọ hơn.

Tốc độ tăng tuổi thọ đang chậm lại

Một nghiên cứu đăng trên Nature Aging năm 2024, dựa trên dữ liệu từ 1990 - 2019 ở các nước phát triển như Nhật Bản, Hàn Quốc, Thụy Sĩ, Mỹ và Hong Kong, cho thấy "cuộc cách mạng tuổi thọ" của thế kỷ 20 đang chững lại. Tuổi thọ trung bình vẫn tăng, nhưng với tốc độ ngày càng chậm.
Khả năng sống đến 100 tuổi vẫn rất hiếm: với trẻ sinh năm 2019, chỉ 5,1% bé gái và 1,8% bé trai có thể đạt mốc này. Do đó, nếu không có đột phá trong khoa học lão hóa và y học, viễn cảnh con người sống đến 150 tuổi vẫn còn xa vời.

Nguồn: Tuoitre