Từ đầu năm 2026, psilocybin – một hoạt chất có trong "nấm ma thuật" – sẽ trở thành phương pháp điều trị hợp pháp với các chứng trầm cảm và lo âu ở Cộng hòa Séc. Với quyết định này, Séc sẽ trở thành một trong số ít quốc gia trên thế giới cho phép sử dụng psilocybin trong lĩnh vực y tế.

Theo các chuyên gia tâm thần, việc ứng dụng psilocybin trong điều trị có thể là một bước đột phá lớn trong cuộc chiến với các bệnh rối loạn tâm thần. Tuy nhiên, họ cũng nhấn mạnh phương pháp này chỉ phù hợp với một nhóm nhỏ bệnh nhân và bắt buộc phải được thực hiện dưới sự giám sát chặt chẽ của đội ngũ y tế chuyên môn.

Psilocybin không đơn thuần là chất gây ảo giác

Psilocybin – một hoạt chất có trong nấm lysohlávky (nấm ma thuật) lâu nay vốn được biết đến như một chất gây ảo giác. Tuy vậy, dưới sự giám sát y khoa, chất này có thể hỗ trợ đáng kể cho những người mắc trầm cảm nặng, đặc biệt là nhóm người không đáp ứng với thuốc chống trầm cảm thông thường.

“Cô ấy từng cầu xin tôi giúp cô ra đi, điều đó thật khó tưởng tượng”, ông Zdeněk Majzlík chia sẻ với CNN Prima NEWS về con gái ông, vốn đang mắc bệnh xơ cứng. Sau khi nghiên cứu kỹ, ông đã bắt đầu thu hái và sử dụng nấm ma thuật, cho con gái dùng sáng và tối.

Kết quả thật đáng kinh ngạc: Tình trạng trầm cảm thuyên giảm, cơ bắp được cải thiện, và giờ đây cô có thể cầm được thìa và ly cà phê. Ưu điểm nổi bật của psilocybin là hiệu ứng nhanh chóng – chỉ sau 30 phút, trong khi thuốc chống trầm cảm truyền thống mất tới sáu tuần để phát huy tác dụng đầy đủ.

“Trầm cảm khiến con người thu hẹp nhận thức, như thể có tấm chắn trước mắt và chỉ thấy một phần nhỏ của thực tại. Psilocybin mở rộng tầm nhìn đó”, ông Aleš Kuda, chuyên gia về tâm lý học và phụ thuộc, lý giải.

Theo GS. Jiří Horáček, Giám đốc Viện Sức khỏe Tâm thần Quốc gia, hiệu quả chống trầm cảm của psilocybin kéo dài khoảng 2–3 tháng. Người bệnh sẽ trải qua khoảng 6 giờ ở trạng thái ý thức thay đổi, luôn dưới sự giám sát của bác sĩ.

“Người dùng có thể trải qua những trải nghiệm khó mô tả, thậm chí kỳ quặc như cảm giác vượt thời gian hoặc cảm nhận toàn bộ vũ trụ. Một số mô tả trạng thái gần giống trải nghiệm cận tử. Tuy vậy, nếu được khai thác trong bối cảnh trị liệu, các trải nghiệm này có thể mang lại ý nghĩa lớn”, chia sẻ của ông Tomáš Páleníček, trưởng bộ phận nghiên cứu chất gây ảo giác tại Viện Sức khỏe Tâm thần Quốc gia.

Hiệu quả cao, nhưng không được tự ý sử dụng

Theo chuyên gia Marek Nikolič, “Khi dùng psilocybin đúng cách, người dùng trở nên nhạy cảm hơn với cơ thể và cảm xúc, tăng cường kết nối với môi trường xung quanh”.

Tuy nhiên, chuyên gia cảnh báo: Psilocybin không độc và không gây nghiện, nhưng nếu sử dụng trong môi trường thiếu kiểm soát (ví dụ tại nhà hay trong tiệc tùng), nó có thể gây tổn thương tâm lý, hay còn gọi là “bad trip”.  
Bác sĩ Dagmar Stoszková từ bệnh viện tâm thần Bohnice lưu ý: “Bộ não có thể rơi vào trạng thái nguy hiểm nếu dùng sai cách.”

Séc tiên phong trong hợp pháp hóa y tế có kiểm soát

“Chúng tôi là quốc gia đầu tiên tại châu Âu có khung pháp lý cho phép tiếp cận các chất như psilocybin. Song song đó, chúng tôi đang thảo luận cùng các hiệp hội chuyên môn để đảm bảo việc ứng dụng psilocybin trong trị liệu một cách an toàn, hiệu quả,” ông Vlastimil Válek – Bộ trưởng Y tế (sắp mãn nhiệm, đảng TOP 09) cho biết.

Hiện chưa rõ thời điểm chính xác mà liệu pháp sử dụng psilocybin chính thức được đưa vào áp dụng, cũng như chưa rõ ai chịu trách nhiệm thanh toán chi phí điều trị.

- Psilocybin là hiệu quả và nhiều tiềm năng, nhưng cần dùng đúng mục đích – dưới sự giám sát y tế.
- Cộng hòa Séc đang từng bước tiên phong trong việc “kết nối khoa học thần kinh và pháp lý” nhằm mở rộng lựa chọn điều trị trầm cảm và rối loạn tâm lý cho bệnh nhân. 
 

Nguồn: CNN Prima NEWS