Sau gần ba tuần giao tranh đẫm máu khiến ít nhất 44 người thiệt mạng, Thái Lan và Campuchia đã nối lại đàm phán song phương thông qua Ủy ban Biên giới chung. Các nỗ lực hòa giải trước đó của Mỹ và Malaysia đều thất bại.

Ngày 24-12, Bangkok và Phnom Penh tổ chức đàm phán thông qua Ủy ban Biên giới chung (GBC) vào khoảng 16h (theo giờ địa phương) tại tỉnh Chanthaburi của Thái Lan, giáp biên giới với Campuchia. Đây là cuộc đối thoại song phương đầu tiên tại biên giới kể từ khi giao tranh bùng phát trở lại vào ngày 7-12.

Bước đi quan trọng

Các nhà phân tích nhận định quyết định tổ chức cuộc đàm phán này là bước đi quan trọng nhất kể từ khi giao tranh tái bùng phát. Điều đáng chú ý là lần này cả Thủ tướng Malaysia Anwar Ibrahim lẫn Tổng thống Mỹ Donald Trump đều không thể đưa hai nước ngồi vào bàn đàm phán và đồng ý ngừng bắn ngay lập tức, dù đã có nhiều cuộc điện đàm với lãnh đạo Thái Lan và Campuchia.

Theo báo Khmer Times, ông Puy Kea, Chủ tịch Câu lạc bộ Nhà báo Campuchia, cho biết Thái Lan đã đưa ra một loạt điều kiện trước thềm cuộc họp cấp ban thư ký của GBC.

Thái Lan đề xuất các cuộc họp GBC diễn ra từ ngày 24 đến 27-12 và kết thúc bằng cuộc họp cấp bộ trưởng vào ngày 27-12 tại tỉnh Chanthaburi.

Bộ Quốc phòng Thái Lan nêu rõ nếu các cuộc thảo luận ở cấp ban thư ký không đạt được đồng thuận về những khuôn khổ kỹ thuật then chốt như vấn đề triển khai binh sĩ, thì phía Thái Lan sẽ không tiếp tục cuộc họp GBC, cũng như không ký bất kỳ thỏa thuận nào vào ngày 24-12. Như vậy, cuộc họp cấp bộ trưởng chỉ được tiến hành nếu đạt được tiến triển ở cấp ban thư ký.

Vài ngày sau khi xung đột nổ ra, hôm 12-12 ông Trump từng cho biết Thủ tướng Thái Lan và Campuchia đều đã đồng ý ngừng bắn, nhưng các cuộc đụng độ sau đó vẫn tiếp diễn.

Trung Quốc cũng đã gây áp lực để hai bên lùi bước, trong đó Đặc phái viên phụ trách các vấn đề châu Á của Bắc Kinh, ông Đặng Tích Quân, những ngày gần đây đã đến Thái Lan và Campuchia.

Ngoại trưởng Thái Lan Sihasak Phuangketkeow cho biết Bangkok muốn có một "lệnh ngừng bắn thực sự", với kế hoạch triển khai chi tiết và cam kết chắc chắn từ phía Campuchia. Ông nói rằng cả Mỹ lẫn Trung Quốc đều không tham gia vào quyết định nối lại đàm phán song phương, nhấn mạnh đây là việc Thái Lan và Campuchia tự giải quyết với nhau.

Ngay cả vấn đề chọn địa điểm đàm phán lúc đầu cũng gây tranh cãi. Thái Lan muốn cuộc gặp diễn ra tại khu vực tỉnh Chanthaburi, song Campuchia muốn dời sang một địa điểm "an toàn và trung lập" như thủ đô Kuala Lumpur của Malaysia. Ngày 24-12, báo The Nation cập nhật Campuchia đã bỏ yêu cầu ban đầu và đồng ý tham gia cuộc họp GBC tại Chanthaburi.

Trước khi cuộc đàm phán diễn ra, người phát ngôn Bộ Quốc phòng Thái Lan Surasant Kongsiri nói với các phóng viên: "Chúng tôi bảo đảm Chanthaburi an toàn. Ngay từ trước khi giao tranh xảy ra, Chanthaburi đã được chọn sẵn làm nơi tổ chức họp GBC".

Giao tranh vẫn căng thẳng

Thái Lan và Campuchia cáo buộc lẫn nhau là bên gây hấn và vi phạm thỏa thuận hòa bình đạt được hồi tháng 10 tại Malaysia trước sự chứng kiến của ông Trump. Trong thỏa thuận đó, hai bên cam kết rà phá bom mìn và rút quân cùng vũ khí hạng nặng khỏi các khu vực biên giới.

Tình hình giao tranh vẫn căng thẳng trong ngày 24-12. Theo báo Khmer Times, quân đội Thái Lan đã dùng các tiêm kích F-16 và điều thêm tiêm kích T-50TH thả bom xuống lãnh thổ Campuchia.
Cùng ngày, báo The Nation tường thuật Quân khu 2 của Thái Lan cho biết Campuchia đã bắn hàng trăm quả rocket BM-21 vào 98 địa điểm trên khắp bốn tỉnh của Thái Lan, gây hư hại nhà cửa, chùa chiền và một trường học. Cả hai bên đều phủ nhận việc nhắm mục tiêu vào dân thường, khẳng định chỉ tấn công các mục tiêu quân sự.

Trên tạp chí The Diplomat, cây bút Sebastian Strangio nhận định mặc dù cuộc họp GBC là một bước tiến quan trọng, nhưng khả năng đạt được bước đột phá ngay lập tức là không cao.

"Nếu cuộc họp GBC trong tuần này không bị đổ vỡ thì đây sẽ là bước đi đầu tiên trên chặng đường dài hướng tới một nền hòa bình bền vững" - ông bình luận.

Theo Tân Hoa xã, hiện nay cuộc xung đột giữa Thái Lan - Campuchia đã leo thang vượt ra ngoài hành động quân sự, trở thành một cuộc đối đầu nhiều mặt về thông tin, trong khi tiến trình ngừng bắn bị cản trở do nhiều yếu tố.

Tuy nhiên, đối với những người dân sống ở khu vực biên giới, mong muốn lại rất đơn giản: được trở lại cuộc sống bình thường và yên bình như trước.

Trên Tân Hoa xã ngày 24-12, ông Han Jimsai, một cư dân địa phương ở huyện Ta Phraya (tỉnh Sa Kaeo, Thái Lan), đã kể lại ngày sơ tán đầy kinh hoàng: "Tiếng súng rất dữ dội. Tôi phải trốn trong một nơi trú ẩn tạm bợ, nghe thấy tiếng nổ và nhìn thấy những tia lửa cho đến tận khuya". Ông bày tỏ hy vọng xung đột sẽ sớm được giải quyết, lý tưởng nhất là thông qua các cuộc đàm phán hòa bình.

Đàm phán dài ngày

Theo báo The Nation, cuộc họp GBC tại cửa khẩu Ban Phakkad (tỉnh Chanthaburi, Thái Lan) đã kết thúc nhanh chóng trong ngày đầu tiên, chỉ kéo dài 35 phút, và dự kiến sẽ tiếp tục vào các ngày 25 và 26-12.
Các quan chức kỳ vọng nếu các cuộc đàm phán cấp ban thư ký diễn ra suôn sẻ và cả hai bên thể hiện sự chân thành, Bộ trưởng Quốc phòng Thái Lan và Campuchia có thể ký thỏa thuận ngừng bắn vào ngày 27-12.

Theo Tuoitre