Thuốc mới Yeytuo, được nhà khoa học Séc Tomáš Cihlář tham gia phát triển chính, ngăn ngừa cơ thể nhiễm virus HIV. Trong số các loại thuốc hiện có, đây là loại bảo vệ tốt nhất và gần như tuyệt đối. Yeytuo đã được Ủy ban châu Âu phê duyệt và do đó có thể được đưa vào các hiệu thuốc trên toàn bộ EU. Tuy nhiên, các công ty bảo hiểm Séc không có kế hoạch chi trả cho loại thuốc này.

Thuốc Yeytuo với hoạt chất lenacapavir do công ty Mỹ Gilead Sciences phát triển. Nhà khoa học Séc Tomáš Cihlář cũng tham gia vào quá trình phát triển.

"Việc được EU cấp phép trước hạn là một tin rất tích cực, đặc biệt là từ góc độ mở rộng khả năng tiếp cận phương pháp phòng ngừa HIV mới này," nhà virus học và hóa sinh học người Séc Tomáš Cihlář viết.

Ông phản hồi về quyết định của Ủy ban châu Âu vào tuần trước khi cấp phép cho mũi tiêm ngừa HIV được tiêm hai lần mỗi năm của công ty Mỹ Gilead Sciences. Cihlář cũng tham gia vào quá trình phát triển Yeytuo.

Theo bác sĩ trưởng bệnh viện tỉnh ở Ústí nad Labem Pavel Dlouhý, đây là một loại thuốc kháng virus cũng được dùng để điều trị các trường hợp nhiễm HIV mà các thuốc thường dùng không có hiệu quả do kháng thuốc.

"Điểm mới ở đây là sử dụng thuốc với hoạt chất lenacapavir trong phòng ngừa – tiêm một lần mỗi 6 tháng có hiệu quả trong việc ngăn ngừa nhiễm HIV ở những người khỏe mạnh có nguy cơ mắc cao. Ưu điểm của dạng tiêm mới là khoảng thời gian dài giữa các lần tiêm," Dlouhý nói rõ.

Người dùng tự trả tiền  
Người quan tâm đến thuốc mới này sẽ phải chuẩn bị một khoản tiền không nhỏ. Để hiệu quả của Yeytuo không giảm, người dùng phải tiêm hai lần mỗi năm và cả hai liều này có giá, theo The Washington Post, 28.218 đô la, tương đương khoảng 590.000 korun.

Cho đến nay, việc chi trả cho loại thuốc này từ bảo hiểm y tế công cộng ở Séc là không khả thi và các công ty bảo hiểm cũng không chi trả cho các loại thuốc cũ có mục đích tương tự, dù chúng chỉ có giá khoảng 7.500 korun mỗi năm.

"Bộ Y tế đang chi trả một phần từ các chương trình tài trợ quốc gia và đồng thời theo dõi sự phát triển năng động trong lĩnh vực này, bao gồm cả việc đưa vào sử dụng các thuốc bảo vệ lâu dài. Tuy nhiên, hiện tại giá những thuốc này rất cao. Tùy theo tiến trình phê duyệt và mức giá, chúng tôi sẽ cập nhật chính sách quốc gia tương ứng," người phát ngôn Bộ Y tế Ondřej Jakob giải thích với Novinky lý do vì sao bộ này hiện chưa định hướng yêu cầu các công ty bảo hiểm chi trả thuốc tiêm này từ hệ thống công.

"Các thuốc này rất đắt và sẽ là gánh nặng lớn cho các công ty bảo hiểm. Các liệu pháp điều trị đắt đỏ hiện nay chủ yếu được chi trả cho bệnh nhân ung thư," cựu Bộ trưởng Y tế và chuyên gia dịch tễ học Roman Prymula nhắc nhở.

Bằng sáng chế sẽ hết hạn sau 10 năm  
Như các loại thuốc khác, theo thời gian giá của Yeytuo cũng sẽ giảm đáng kể. "Giá thuốc thường giảm mạnh sau khi bằng bảo hộ sáng chế hết hạn, điều này xảy ra khoảng 10 năm sau khi thuốc ra mắt thị trường. Sau đó sẽ xuất hiện các phiên bản giá rẻ hơn dưới dạng thuốc generic," Prymula nói rõ.

Theo Roman Chlíbek, Chủ tịch Hội đồng Vắc-xin Séc, Yeytuo với hoạt chất lenacapavir không phải là vắc-xin.

"Đây là thuốc kích thích hệ miễn dịch tạo ra kháng thể. Mặc dù trên thị trường đã có những loại tương tự, giờ đây chúng ta có một phân tử mới và hiệu quả hơn. Loại thuốc này thích hợp cho những người trong nhóm nguy cơ cao có thể tiếp xúc với người nhiễm HIV," Chlíbek nói.

Tại Cộng hoà Séc, vấn đề phòng ngừa và điều trị HIV/AIDS được quản lý theo Chương trình quốc gia. "Chương trình này được Bộ Y tế, Viện Y tế công cộng quốc gia (SZÚ) và các chuyên gia trong lĩnh vực xây dựng và thực hiện," người phát ngôn của SZÚ Jitka Zinke nói với Novinky.

Tài liệu liên quan tập trung vào phòng ngừa, chẩn đoán và điều trị HIV tại Séc. Đặc biệt chú trọng đến việc phát hiện sớm, nâng cao khả năng tiếp cận dịch vụ và giảm sự kỳ thị đối với người sống chung với HIV. Mục tiêu chiến lược là giảm lây truyền HIV, cải thiện chất lượng sống của bệnh nhân và tăng cường hợp tác giữa nhân viên y tế, tổ chức cộng đồng và chính quyền nhà nước.

Đỉnh cao thế giới về virus học  
Prymula đánh giá cao công lao của nhà khoa học Tomáš Cihlář trong việc phát triển thuốc mới. "Tôi rất mừng vì ông ấy là một trong số ít người Séc thành công ở tầm quốc tế và đã trở thành người kế thừa của giáo sư Antonín Holý, (người mà ông là học trò – chú thích của biên tập). Trong lĩnh vực virus học, chúng ta thuộc nhóm tiên tiến hàng đầu thế giới và Tomáš Cihlář đã chứng minh điều đó," Prymula nói thêm.

Trước đây, Cihlář và nhóm nghiên cứu của ông cũng đã tham gia phát triển thuốc remdesivir. Ban đầu, thuốc này được dùng để chống lại virus ebola và marburg, và trong đại dịch COVID-19 được sử dụng để điều trị cho những bệnh nhân nặng.

Năm 2020, Cihlář được trao Giải thưởng Đặc biệt Neuron dành cho nhà khoa học Séc xuất sắc. Năm 2022, Tổng thống Miloš Zeman trao tặng cho ông Huân chương Vì cống hiến cấp I về đóng góp trong lĩnh vực khoa học.

Tạp chí Time đã đưa ông, cùng với nhà khoa học Wesley Sundquist, vào danh sách 100 người có ảnh hưởng nhất thế giới vào tháng 4 năm nay. Vào tháng 6, ông đã được trao Giải thưởng Warren Alpert năm 2025 cho nghiên cứu phát triển thuốc HIV mới.

Theo Novinky