Ngày 20-1 tới sẽ là một trong những thời điểm quan trọng nhất của chính trường Mỹ và thế giới: ông Donald Trump chính thức trở lại lãnh đạo cường quốc số 1 thế giới.

Có một điều giới quan sát cực kỳ quan tâm: vào ngày đầu nhậm chức tổng thống Mỹ, ông Trump sẽ ra những quyết định chấn động gì?

Tập trung 3 chủ đề

Tổng thống đắc cử Donald Trump đã nói với các thượng nghị sĩ Đảng Cộng hòa rằng ông đang chuẩn bị khoảng 100 sắc lệnh hành pháp để ký vào ngày đầu tiên nhậm chức tổng thống Mỹ, với thiết kế "tấn công" nhanh vào trọng tâm chương trình nghị sự của chính quyền Tổng thống Joe Biden.

Theo phân tích của truyền thông Mỹ dựa trên hàng trăm bài phát biểu, cuộc họp báo và trả lời phỏng vấn của ông Trump, những lời hứa trong ngày đầu tiên nhậm chức tổng thống của ông Trump chủ yếu tập trung vào ba chủ đề.

Thứ nhất là nhập cư. Trang Axios bình luận: "Không có vấn đề nào định hình bản sắc chính trị của ông Trump rõ ràng hơn cuộc chiến chống nhập cư bất hợp pháp, đặc biệt sau khi số người vượt biên tăng lên mức kỷ lục dưới thời Tổng thống Biden".

Nhóm cố vấn gồm những người theo đường lối cứng rắn về biên giới của ông Trump sẽ giúp đưa ra một loạt sắc lệnh hành pháp nhằm chấm dứt các chương trình bảo vệ tạm thời người nhập cư của ông Biden, khởi động lại việc xây dựng bức tường biên giới và đình chỉ việc tiếp nhận người tị nạn.

Ông Trump đã thông báo ý định khởi động cái gọi là "chiến dịch trục xuất hàng loạt lớn nhất" trong lịch sử Mỹ vào ngày đầu tiên tại Nhà Trắng. Ông cho biết trọng tâm sẽ là trục xuất tội phạm, những người mới vượt biên và những cá nhân đã bị tòa án ra lệnh trục xuất.

Thứ hai là tập trung vào việc làm hài lòng những cử tri trung thành của ông Trump, những người ủng hộ phong trào "Làm cho nước Mỹ vĩ đại trở lại" (MAGA). Ông Trump có thể ký nhóm sắc lệnh hành pháp thứ hai này nhằm "thể chế hóa các cuộc chiến văn hóa bảo thủ đã thống trị nền chính trị cộng hòa trong vài năm qua", theo Axios.

Các ưu tiên hàng đầu bao gồm: cấm các chương trình và yêu cầu về đa dạng, công bằng và hòa nhập (DEI) trong toàn bộ chính quyền liên bang; ân xá cho những người ủng hộ ông đã bị kết án vì tham gia vào vụ bạo loạn tại Điện Capitol ngày 6-1-2021; cấm phụ nữ chuyển giới tham gia vào các môn thể thao dành cho nữ.

Thứ ba là là giới đại doanh nghiệp. Niềm tin của các lãnh đạo doanh nghiệp và nhà đầu tư đã tăng vọt sau cuộc bầu cử tổng thống Mỹ năm 2024, khi các công ty Mỹ hào hứng trước lời hứa của ông Trump về việc cắt giảm các quy định được đưa ra dưới thời ông Biden.

Ông Trump đã tuyên bố đẩy nhanh việc cấp phép cho hoạt động khoan dầu. Lễ nhậm chức cũng sẽ đánh dấu bắt đầu quá trình thực hiện mục tiêu giảm giá năng lượng xuống 50% trong vòng một năm.

Ông Trump cũng có kế hoạch nhắm vào các chính sách khí hậu của ông Biden bằng cách cắt giảm hỗ trợ cho xe điện, rút lại các tiêu chuẩn về khí thải, cũng như loại bỏ bất kỳ quy định nào được cho là "giết chết việc làm" đối với các nhà sản xuất ô tô.
Trong khi đó, Phố Wall đang nỗ lực thuyết phục ông Trump không áp đặt các mức thuế quan rộng rãi lên các đối tác thương mại của Mỹ, nhưng có vẻ ông Trump đang quyết tâm làm điều đó. Ông tuyên bố sẽ áp mức thuế quan 25% đối với mọi mặt hàng nhập khẩu từ Mexico và Canada, và thêm 10% với hàng hóa từ Trung Quốc.

"Gây sốc và sợ hãi"

Nhiều tháng qua ông Trump cũng đã hé lộ danh sách những thứ đầy tham vọng mà mình sẽ thực hiện vào ngày đầu nắm quyền, gồm đảm bảo an ninh biên giới Mỹ - Mexico, chấm dứt xung đột Nga - Ukraine, ân xá cho những người liên quan vụ bạo loạn tại tòa nhà Quốc hội Mỹ vào ngày 6-1-2021...

"Vào ngày đầu tiên, có lẽ là trong vòng tám giờ đầu tiên, ông Donald Trump lên kế hoạch thực hiện một chiến dịch "gây sốc và sợ hãi" (shock and awe), bao gồm tới 100 sắc lệnh hành pháp về các vấn đề từ chiến tranh văn hóa đến kinh tế, năng lượng và biên giới, ngay cả khi Quốc hội Mỹ bắt đầu tổ chức các phiên điều trần phê chuẩn nội các của ông" - nhà bình luận chính trị Mỹ Charlie Sykes dự đoán trên kênh truyền hình MSNBC.

Cần lưu ý một số lời hứa ông của ông Trump có thể đạt được vào ngày đầu tiên lên nắm quyền thông qua sắc lệnh hành pháp, nhưng có những hứa hẹn có thể mất nhiều tháng hoặc thậm chí nhiều năm, vì đòi hỏi đàm phán với Quốc hội Mỹ.

Và các cuộc chiến pháp lý về một số sắc lệnh do ông đề xuất là không thể tránh khỏi, đặc biệt là liên quan các vấn đề như quyền công dân mặc nhiên khi sinh ra ở Mỹ. Cũng không rõ ông Trump có thực hiện mọi lời hứa vào ngày đầu tiên trở lại Nhà Trắng hay không.

Có một số lời hứa ông Trump đã tuyên bố sẽ thực hiện trong ngày đầu tiên, nhưng có vẻ không còn khả thi. "Nếu tôi là tổng thống, tôi sẽ giải quyết cuộc xung đột Nga - Ukraine trong một ngày, chỉ 24 giờ. Cuộc chiến này sẽ hoàn toàn kết thúc" - ông Trump nói với Đài CNN vào tháng 5-2023.

Tuy nhiên, sau khi đắc cử tổng thống, ông Trump dường như rút lại lời hứa đó. Tại khu nghỉ dưỡng Mar-a-Lago vào ngày 7-1, ông Trump thừa nhận cần tới 6 tháng sau khi nhậm chức để giải quyết xung đột Nga - Ukraine. Ông nhận định cuộc chiến hiện tại phức tạp hơn ông từng nghĩ trước đây và có nguy cơ leo thang thêm.

"Nội các một người"

Những ngày qua các nhân vật được đề cử vào nội các của Tổng thống đắc cử Donald Trump đã trải qua các phiên điều trần phê chuẩn tại Thượng viện Mỹ.
Người được đánh giá vượt ải Thượng viện dễ dàng nhất là thượng nghị sĩ Marco Rubio - người được ông Trump chọn làm ngoại trưởng. Báo Politico bình luận: "Với một mình ông Marco, ông Trump có thể trải qua ngày đầu tiên với nội các một người".

(Nguồn: Tuoitre)