Ung thư đại trực tràng hiện nằm trong nhóm ba loại ung thư phổ biến nhất toàn cầu. Tại Việt Nam, căn bệnh này đang gia tăng nhanh chóng, đặc biệt ở các đô thị lớn.

Tại Việt Nam, ung thư đại trực tràng đứng thứ ba trong nhóm ung thư thường gặp toàn cầu, chỉ sau ung thư phổi và ung thư vú. Ở Việt Nam, bệnh xếp thứ tư ở nam giới (sau gan, phổi và dạ đay) và thứ ba ở nữ giới.

Đáng chú ý, tỷ lệ mắc tại TP.HCM đã tăng gần gấp đôi trong vòng 20 năm, trở thành gánh nặng y tế đáng lo ngại. Các chuyên gia cho rằng lối sống thiếu lành mạnh và khoảng trống trong tầm soát là nguyên nhân chủ yếu.

Từ “top 3 toàn cầu” đến xu hướng gia tăng ở Việt Nam

Theo số liệu toàn cầu, ung thư đại trực tràng hiện xếp thứ ba trong nhóm ung thư phổ biến nhất. Ở nam giới, căn bệnh này chỉ đứng sau ung thư phổi và tuyến tiền liệt, trong khi ở nữ giới xếp sau ung thư vú và phổi. Nếu tính gộp cả hai giới, bệnh vẫn duy trì vị trí thứ ba, sau ung thư phổi và vú.

Tại Việt Nam, tình hình ung thư đại trực tràng khá giống xu hướng chung trên thế giới. Ở nam giới, bệnh này thường gặp sau ung thư gan, phổi và dạ dày, còn ở nữ, đứng sau ung thư vú và phổi.

Các thống kê quốc tế gần đây tiếp tục cho thấy ung thư đại trực tràng là một trong những loại ung thư phổ biến nhất, đặc biệt ở nam giới. Tỷ lệ mắc bệnh của Việt Nam ở mức trung bình trong khu vực, tương đương nhiều nước Đông Nam Á, cao hơn một số quốc gia Nam Á như Ấn Độ hay Nepal, nhưng vẫn thấp hơn nhiều so với những nước có mức sống cao như Nhật Bản, Hàn Quốc, Singapore hay Australia.

Một nghiên cứu do Bệnh viện Ung bướu TP.HCM công bố trên Science cho thấy giai đoạn 1996-2015, tỷ lệ mắc ung thư đại trực tràng tại thành phố tăng từ 10,5 lên 17,9 trên 100.000 dân, tức tăng gần 1,7 lần chỉ sau 20 năm. Đặc biệt, nhóm nam giới có tốc độ tăng nhanh hơn nữ. Độ tuổi chịu ảnh hưởng nhiều nhất là 50-64 tuổi, song các ca ở nhóm dưới 50 cũng ngày càng được ghi nhận. Một số trường hợp hiếm gặp ở bệnh nhân 15-16 tuổi cho thấy căn bệnh không chỉ là vấn đề của người trung niên hay cao tuổi.

Trao đổi với Tri Thức - Znews, TS.BS Hoàng Thành Trung, Trưởng khoa Điều trị tổng hợp, Bệnh viện Ung bướu TP.HCM, cho hay đa số bệnh nhân vẫn đến viện khi bệnh đã ở giai đoạn muộn.

“Ung thư đại trực tràng giai đoạn sớm thường không có triệu chứng rõ ràng. Người bệnh dễ bỏ qua dấu hiệu hoặc nhầm lẫn với rối loạn tiêu hóa thông thường, dẫn đến chậm trễ trong chẩn đoán”, bác sĩ Trung cho biết.

Theo bác sĩ Trung có ba nguyên nhân lớn khiến bệnh phát hiện muộn. Thứ nhất, nhận thức cộng đồng còn hạn chế. Nhiều người coi thường triệu chứng như rối loạn đại tiện kéo dài, đi cầu ra máu hoặc đau bụng âm ỉ.

Một nghiên cứu do Bệnh viện Ung bướu TP.HCM công bố trên Science cho thấy giai đoạn 1996-2015, tỷ lệ mắc ung thư đại trực tràng tại thành phố tăng từ 10,5 lên 17,9 trên 100.000 dân, tức tăng gần 1,7 lần chỉ sau 20 năm. Đặc biệt, nhóm nam giới có tốc độ tăng nhanh hơn nữ. Độ tuổi chịu ảnh hưởng nhiều nhất là 50-64 tuổi, song các ca ở nhóm dưới 50 cũng ngày càng được ghi nhận. Một số trường hợp hiếm gặp ở bệnh nhân 15-16 tuổi cho thấy căn bệnh không chỉ là vấn đề của người trung niên hay cao tuổi.

Trao đổi với Tri Thức - Znews, TS.BS Hoàng Thành Trung, Trưởng khoa Điều trị tổng hợp, Bệnh viện Ung bướu TP.HCM, cho hay đa số bệnh nhân vẫn đến viện khi bệnh đã ở giai đoạn muộn.

“Ung thư đại trực tràng giai đoạn sớm thường không có triệu chứng rõ ràng. Người bệnh dễ bỏ qua dấu hiệu hoặc nhầm lẫn với rối loạn tiêu hóa thông thường, dẫn đến chậm trễ trong chẩn đoán”, bác sĩ Trung cho biết.

Theo bác sĩ Trung có ba nguyên nhân lớn khiến bệnh phát hiện muộn. Thứ nhất, nhận thức cộng đồng còn hạn chế. Nhiều người coi thường triệu chứng như rối loạn đại tiện kéo dài, đi cầu ra máu hoặc đau bụng âm ỉ.

Thứ hai, hệ thống y tế tuyến cơ sở thiếu thiết bị và kinh nghiệm, dẫn đến việc bác sĩ dễ nhầm lẫn với các bệnh lý tiêu hóa thông thường. Thứ ba, Việt Nam chưa triển khai chương trình tầm soát quy mô quốc gia, khiến phần lớn ca bệnh chỉ được phát hiện khi u đã phát triển lớn hoặc di căn.

Các dấu hiệu cảnh báo thường bị bỏ qua gồm rối loạn đại tiện (thay đổi thói quen đi cầu, táo bón xen kẽ tiêu chảy, phân nhỏ dẹt), đi cầu ra máu (có thể đỏ tươi hoặc bầm), thiếu máu mạn tính gây mệt mỏi, chóng mặt, đau bụng âm ỉ hoặc từng cơn khó xác định vị trí.

“Ở giai đoạn sớm, ung thư gần như không có biểu hiện. Chỉ nhờ tầm soát mới phát hiện được khi tổn thương còn nhỏ, giúp điều trị hiệu quả hơn”, bác sĩ Trung nhấn mạnh.

Theo bác sĩ Trung, sự gia tăng của ung thư đại trực tràng có mối liên hệ chặt chẽ với lối sống và chế độ ăn uống. Trong đó, các yếu tố nguy cơ gồm tiêu thụ nhiều thịt đỏ, thực phẩm chế biến sẵn, đồ ăn nhanh, chất béo bão hòa và ít chất xơ. Thói quen uống rượu, hút thuốc lá, ít vận động, thừa cân béo phì càng làm nguy cơ gia tăng.

Trong khi đó, một số nghiên cứu chỉ ra các yếu tố giúp giảm nguy cơ mắc bệnh, bao gồm chế độ ăn giàu chất xơ, rau củ quả, bổ sung canxi, magie, sử dụng cà phê ở mức vừa phải, hay dùng thuốc chống viêm không steroid (NSAID) và statin trong một số trường hợp.

5-10 năm tới sẽ ra sao?

Theo Hiệp hội Ung thư Mỹ, người có nguy cơ trung bình nên bắt đầu tầm soát từ 45 tuổi. Các phương pháp gồm: xét nghiệm máu ẩn trong phân (FOBT hoặc FIT) hàng năm, xét nghiệm DNA trong phân ba năm một lần, nội soi đại tràng sigma mỗi năm năm hoặc nội soi toàn bộ đại tràng mỗi mười năm. Ngoài ra còn có CT colonography hoặc X-quang cản quang mỗi năm năm.

Điểm khác biệt lớn giữa tầm soát và khám sức khỏe định kỳ thông thường là quy mô. Tầm soát ung thư cần được thực hiện trên diện rộng, lặp lại theo chu kỳ khuyến cáo, nhằm phát hiện những ca bệnh chưa có triệu chứng.

“Muốn giảm tỷ lệ tử vong, Việt Nam cần triển khai chương trình tầm soát quốc gia, bắt đầu từ nhóm nguy cơ trung bình và cao, đồng thời giáo dục cộng đồng để tăng nhận thức”, bác sĩ Trung đề xuất.

Tại Bệnh viện Ung bướu TP.HCM, số liệu cho thấy ASR ở nam giới tăng từ 21,2 năm 2014 lên 26 vào 2017, trước khi giảm nhẹ còn 25,5 năm 2018. Ở nữ, tỷ lệ dao động từ 10 - 15 trong giai đoạn này.

Phác đồ điều trị hiện nay bao gồm phẫu thuật (cắt bỏ khối u bằng mổ nội soi hoặc robot ít xâm lấn), hóa trị toàn thân nhằm tiêu diệt tế bào ung thư và giảm tái phát, xạ trị tập trung vào khối u để bảo vệ mô lành, cũng như các liệu pháp điều trị đích và miễn dịch. Việc kết hợp đa mô thức gồm phẫu thuật - hóa trị - xạ trị - đích - miễn dịch, giúp kéo dài thời gian sống cho bệnh nhân, đặc biệt trong trường hợp di căn gan.

Một số nghiên cứu về vaccine điều trị ung thư đại trực tràng đang được triển khai, nhưng hiệu quả chưa cao do cơ chế bệnh phức tạp và sự tương tác của nhiều yếu tố nguy cơ.

Bác sĩ Trung nhấn mạnh Việt Nam cần sớm xây dựng chương trình tầm soát quốc gia cho nhóm nguy cơ trung bình và cao, đồng thời tăng cường truyền thông để người dân hiểu rõ dấu hiệu sớm. Song song, việc nâng cấp năng lực y tế tuyến cơ sở, mở rộng kỹ thuật điều trị hiện đại như nội soi, robot hay liệu pháp miễn dịch là cần thiết để cải thiện chất lượng điều trị.

“Chỉ khi kết hợp giữa tầm soát, thay đổi lối sống và ứng dụng y học hiện đại, chúng ta mới có thể kiểm soát hiệu quả ung thư đại trực tràng trong thập kỷ tới”, bác sĩ Trung khẳng định.

Nguồn: Znews