Bán đảo Crimea những ngày qua trở thành tâm điểm trong các cuộc thảo luận về tiến trình đàm phán hòa bình Nga - Ukraine sau khi Mỹ tuần trước đã đề xuất giải pháp có lợi cho Matxcơva.

Trong đó bao gồm việc Washington chính thức công nhận Crimea là lãnh thổ của Nga.

Ngoài ra Nhà Trắng còn thừa nhận Điện Kremlin trên thực tế đang kiểm soát một số khu vực ở miền đông Ukraine, bao gồm: Donetsk, Luhansk, Zaporizhzhia và Kherson.

Trump 2.0 và Trump 1.0

Tổng thống Mỹ Donald Trump hôm 24-4 đã kêu gọi Tổng thống Nga Vladimir Putin "dừng lại", sau khi Nga không kích dữ dội Kiev khiến ít nhất 12 người thiệt mạng. Nói với các phóng viên tại Nhà Trắng, ông Trump tiết lộ Washington đã "gây rất nhiều áp lực" với Matxcơva cũng như bày tỏ sự không hài lòng với động thái lần này của Nga.

Ông chủ Nhà Trắng nhấn mạnh các cuộc đàm phán hòa bình đã đạt được nhiều tiến triển và Điện Kremlin đã có "sự nhượng bộ khá lớn". Khi phóng viên hỏi Nga đã nhượng bộ gì, ông Trump đã trả lời một câu thành tít lớn của báo chí sau đó: Nhượng bộ lớn là "Nga đã không chiếm trọn Ukraine".

Trong khi ông Trump thể hiện thái độ nhẹ nhàng với ông Putin, thì ông lại thẳng thừng chỉ trích Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky vì từ chối công nhận nhường bán đảo Crimea cho Nga.

Trong cuộc phỏng vấn được tạp chí Time đăng ngày 25-4, đánh dấu 100 ngày đầu tiên nhậm chức, ông Trump còn tuyên bố "Crimea từ lâu đã thuộc về Nga" và gợi ý "ai cũng hiểu" Ukraine sẽ không thể lấy lại bán đảo này. "Crimea sẽ ở lại với Nga. Và Zelensky hiểu điều đó, ai cũng hiểu nó đã thuộc về họ (Nga) từ rất lâu rồi, từ trước khi Trump xuất hiện", ông nhấn mạnh.

Một số nhà phân tích cho rằng việc ông Trump đề xuất Ukraine nhường một số vùng lãnh thổ, trong đó có Crimea cho Nga xuất phát từ tầm quan trọng chiến lược của những khu vực này đối với Matxcơva, còn Washington chỉ tập trung mục tiêu hàng đầu là đạt được một thỏa thuận ngừng bắn.

Nói cách khác, nhà lãnh đạo Mỹ không quan tâm đến lịch sử tranh chấp của Crimea. Điều ông Trump quan tâm là Nga đã chiếm đóng Crimea từ năm 2014 mà không cần giao tranh, do đó khu vực này nên tiếp tục thuộc về Nga như một điều kiện để họ chấp nhận ngừng bắn. Đối với ông Trump, kẻ mạnh là kẻ đúng, theo báo Independent (Anh).

Chính sách đối ngoại nhiều năm của Washington sẽ chứng kiến sự đảo chiều nếu Nhà Trắng công nhận Crimea là lãnh thổ của Nga. Trong nhiệm kỳ đầu tiên của ông Trump, Ngoại trưởng Mỹ Rex Tillerson vào năm 2017 từng tuyên bố "Mỹ sẽ không bao giờ chấp nhận việc Nga chiếm đóng và cố gắng sáp nhập Crimea".

Một năm sau, người kế nhiệm ông là Mike Pompeo cũng nhắc lại quan điểm này.

Lằn ranh đỏ của Kiev

Sau khi chính quyền Trump đề xuất công nhận quyền kiểm soát của Nga đối với Crimea, Kiev đã đưa ra lời từ chối dứt khoát và quyết liệt. Tổng thống Zelensky nêu rõ: "Không có gì để nói cả. Đây là đất nước của chúng tôi, đất nước của người dân Ukraine".

Ông khẳng định làm vậy sẽ vi phạm hiến pháp quốc gia, đồng thời nhấn mạnh điều này sẽ không bao giờ xảy ra, ngay cả khi đổi lại là sự chấm dứt cuộc chiến khốc liệt đang diễn ra.

Theo tờ New York Times, lằn ranh đỏ của ông Zelensky được củng cố dựa trên một thực tế chính trị cứng rắn. Tại Ukraine, việc chính thức công nhận quyền kiểm soát Crimea của Nga sẽ bị coi là sự nhượng bộ nguy hiểm đối với kẻ thù.

Điều này đồng nghĩa với việc bỏ rơi những người Ukraine vẫn đang sống ở khu vực Crimea và dập tắt hoàn toàn hy vọng đoàn tụ của các gia đình bị chia cắt từ khi Nga kiểm soát bán đảo này vào năm 2014.

"Không có một chính trị gia Ukraine nào chấp nhận bỏ phiếu để hợp pháp hóa việc chiếm đóng các vùng lãnh thổ của Ukraine. Đối với các nghị sĩ, điều này còn tồi tệ hơn cả tự sát chính trị", cựu Phó chánh Văn phòng tổng thống Ukraine Kostyantyn Yeliseyev nhấn mạnh.

Trong các cuộc đàm phán hòa bình do Mỹ làm trung gian, Ukraine luôn hy vọng sẽ không ai đưa vấn đề kiểm soát Crimea vào bàn thảo luận.

Thay vào đó, nước này tìm kiếm một lệnh ngừng bắn ngay lập tức, đóng băng các cuộc giao tranh dọc theo tiền tuyến, đồng thời yêu cầu đảm bảo an ninh trước nguy cơ bị tấn công trở lại, bao gồm việc triển khai lực lượng gìn giữ hòa bình của các đồng minh châu Âu hoặc theo đuổi tư cách thành viên của Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO).

"Crimea là quê hương của người Tatar bản địa và là một phần không thể tách rời của Ukraine. Không ai, trong bất kỳ hoàn cảnh nào, có thể quyết định số phận của Crimea ngoại trừ Nhà nước Ukraine và người bản địa Tatar" - ông Refat Chubarov, người đứng đầu hội đồng người Tatar, viết trên mạng xã hội.

Châu Âu buộc phải chọn phe

Theo tạp chí Financial Times, tối hậu thư của Washington về việc Mỹ công nhận Nga sáp nhập Crimea đặt các đồng minh châu Âu trước lựa chọn đau đớn, đó là tiếp tục sát cánh với Kiev hoặc đứng về phía Washington.
Cho đến nay chưa có quốc gia phương Tây nào công nhận việc Nga chiếm đóng Crimea vào năm 2014. Một số quan chức châu Âu lo ngại những bất đồng xoay quanh đề xuất của Nhà Trắng về Crimea sẽ thử thách quan hệ song phương Mỹ và các quốc gia châu Âu, từ đó làm suy yếu an ninh xuyên Đại Tây Dương.

(Nguồn: Tuoitre)