Sau ba thập kỷ luật pháp đảm bảo quyền đại diện bình đẳng cho phụ nữ trong hội đồng làng ở Ấn Độ, hiện tượng 'chồng trưởng làng' vẫn ngự trị. Nhưng những tiếng nói mới đây đang dần phá vỡ im lặng.

Tại làng Paraswara bang Chhattisgarh đầu tháng 3-2025, một video gây phẫn nộ lan truyền: 12 người đàn ông đeo vòng hoa tuyên thệ nhậm chức hội đồng làng. Điều gây bức xúc không phải những gì xuất hiện trong khung hình, mà là những người vắng mặt - 6 phụ nữ đã đắc cử nhưng lại "được" chồng họ "đại diện".

Sự việc diễn ra đúng vào tuần lễ có Ngày Quốc tế phụ nữ 8-3 đã phơi bày thực tế đáng buồn: nhiều phụ nữ giành được ghế chính trị nhưng quyền lực thực sự vẫn nằm trong tay... đàn ông.

Phép vua thua lệ làng

Kể từ năm 1992, luật quốc gia Ấn Độ về hội đồng làng truyền thống (panchayat) đã quy định phải dành riêng từ 1/3 đến 1/2 số ghế cho phụ nữ, nhằm nâng đỡ thế hệ nữ lãnh đạo. Tuy nhiên, tinh thần của luật pháp thường bị lơ là.

Phụ nữ được bầu vào hội đồng làng thường trở thành đại diện danh nghĩa cho chồng - những người thực sự nắm quyền. Hiện tượng này phổ biến đến mức có thuật ngữ riêng trong tiếng Hindi: "pradhan pati" - "chồng trưởng làng".

Tại làng Paraswara, những người đàn ông tại buổi lễ tuyên thệ đã bào chữa cho sự vắng mặt của 6 phụ nữ đắc cử. Ông Bahal Ram Sahu giải thích với báo New York Times rằng có ba người bị ốm và ba người còn lại phải đi dự đám tang. Ông còn nói thêm rằng: "Đôi khi chồng đứng ra thay vợ, không ai nghĩ điều đó có gì sai cả".
Ông Sahu còn tự hào kể rằng vợ ông, bà Ram Bai, đã ba lần được bầu vào hội đồng làng, từng làm trưởng làng, nhưng "với tư cách là chồng, tôi luôn ở bên cạnh bà ấy".

Ông cho biết mình tư vấn cho vợ về mọi vấn đề, đại diện cho bà mỗi khi bà "không khỏe".

Khi phóng viên báo Indian Express tìm đến gặp các nữ đại biểu đắc cử, họ phát hiện nhiều người vẫn chưa hiểu rõ công việc của mình.

Hiện tượng "chồng làm thay" đã trở nên quen thuộc đến mức trở thành đề tài của các tác phẩm hư cấu. Panchayat là tên của bộ phim truyền hình phổ biến trên Amazon Prime, trong đó người đàn ông có thế lực trong làng thường nằm dài trên giường ra lệnh chỉ đạo, trong khi vợ ông chỉ giả vờ nắm giữ chức vụ.

Tiếng nói của sự thay đổi

Giữa thực trạng đáng thất vọng đó, vẫn có những tia hy vọng. Tại bang Punjab, cô Sheshandeep Kaur Sidhu là một ví dụ tiêu biểu khi trở thành trưởng hội đồng làng vào năm 22 tuổi. Năm nay 29 tuổi, cô Sidhu đã có bằng thạc sĩ khoa học chính trị, quyết tâm làm điều gì đó cho ngôi làng của mình.

Sau khi đắc cử, Sidhu đã tập trung giải quyết các vấn đề giáo dục và vệ sinh. Cô đối mặt với sự phản kháng từ cộng đồng. "Tôi còn rất trẻ và họ đã nói: Cô gái này có thể làm được gì?" - Sidhu nhớ lại trong cuộc trao đổi với báo New York Times.

Thay vì nản lòng, Sidhu muốn mọi phụ nữ được bầu vào hội đồng làng có thể đứng lên bảo vệ quyền lợi cho phụ nữ. Cô khẳng định phụ nữ như cô phải "cứng rắn" và "làm rõ quan điểm của mình với chồng".

Một trong những thành tựu đáng chú ý của Sidhu là giải quyết một vấn đề mang tính biểu tượng trong làng. Cô đã cho treo biển tên bên ngoài mỗi hộ gia đình do phụ nữ làm chủ.

Trước đây, những ngôi nhà này chỉ được biết đến qua tên của người thân nam giới: cha, anh trai hoặc chồng, ngay cả khi họ đã chết hoặc đã ra đi. Giờ đây, mỗi ngôi nhà đều hiển thị tên của người phụ nữ thực sự điều hành gia đình đó.

Chính phủ Ấn Độ cũng đã nhận thức được vấn đề này. Họ đặt hàng một báo cáo vào năm 2023 nhằm "loại bỏ hiện tượng người khác thực hiện nhiệm vụ thay" và mới tháng trước đã đề xuất "các hình phạt nghiêm khắc" đối với những người chồng chiếm đoạt vai trò của vợ.

Sự khuyến khích cũng đến từ văn hóa đại chúng. Ngoài bộ phim Panchayat, các nhà sản xuất phim đang hợp tác với chính phủ về một loạt các tập phim có tựa đề phụ "Ai mới là lãnh đạo thật sự?", đã thừa nhận rằng người phụ nữ mới là người sáng suốt nhất.

"Tôi sẽ tham dự các cuộc họp của hội đồng kể từ nay" - nữ thành viên hội đồng đắc cử, Sarita Sahu làng Paraswara, nói. Dù là một cam kết nhỏ, nhưng đó có thể là bước đầu tiên hướng tới sự tham gia thực chất hơn của phụ nữ trong nền chính trị địa phương ở Ấn Độ.

Thêm ghế quốc hội cho phụ nữ

Hiện tượng "chồng trưởng làng" trở thành vấn đề phổ biến tại Ấn Độ dù luật pháp quy định khoảng nửa số ghế hội đồng làng cho phụ nữ (1/3-1/2 số ghế). Tình trạng này không chỉ giới hạn ở cấp làng xã, trên toàn quốc, Ấn Độ vẫn còn khoảng cách dài trong việc trao quyền cho phụ nữ.
Chỉ khoảng 15% thành viên quốc hội là phụ nữ, và trong nội các 30 thành viên của Thủ tướng Narendra Modi chỉ có hai phụ nữ. Mặc dù chính phủ đã phê duyệt bản sửa đổi hiến pháp vào năm 2023 để dành 1/3 số ghế quốc hội cho phụ nữ, nhưng sửa đổi này không có hiệu lực trong ít nhất bốn năm tới.

(Nguồn: Tuoitre)