Môi trường gia đình có ảnh hưởng quyết định đến thói quen ăn uống của trẻ – đó là kết luận từ một nghiên cứu mới do các nhà khoa học tại Trường Đại học Mendel ở Brno thực hiện. 

Các chuyên gia đã khảo sát cách tiếp cận thực phẩm của trẻ bị thừa cân hoặc béo phì, so sánh với nhóm trẻ có cân nặng bình thường. Kết quả xác nhận rằng việc ăn uống kém lành mạnh ở trẻ béo phì chịu ảnh hưởng lớn từ gia đình. Vai trò của việc cùng nhau ăn uống, hoàn cảnh kinh tế xã hội của bố mẹ và chính thái độ ăn uống của họ đều là những yếu tố quan trọng quyết định liệu một đứa trẻ có trở nên thừa cân hay không.

Tỷ lệ trẻ gặp vấn đề về cân nặng ngày càng gia tăng ở Cộng hòa Séc. Theo dữ liệu của Hiệp hội Bác sĩ Gia đình Nhi khoa, khoảng 26% trẻ bị thừa cân, trong khi có tới 16% mắc béo phì.

“Cứ 4 đứa trẻ tại Séc thì có 1 bé bị thừa cân hoặc béo phì. Nguyên nhân không chỉ do chế độ ăn kém lành mạnh, nước ngọt hay thiếu vận động, mà còn do môi trường sống nơi trẻ lớn lên. Nếu muốn đảo ngược xu hướng này, chúng ta không chỉ cần thay đổi thực đơn, mà phải thay đổi cách tiếp cận phòng ngừa và hỗ trợ lối sống lành mạnh ngay từ khi trẻ còn nhỏ,” bác sĩ Jan Boženský, Chủ tịch bộ phận béo phì nhi khoa thuộc Hiệp hội béo phì Séc, đánh giá.

Một nửa số lượng trẻ ăn vặt mỗi ngày

Nghiên cứu được thực hiện bởi các chuyên gia từ Đại học Mendel phối hợp với Đại học Masaryk và Viện Y tế Quốc gia, trong khuôn khổ chương trình phòng chống béo phì ở trẻ em.

“Chúng tôi xây dựng một chỉ số đánh giá sức khỏe dinh dưỡng, bao gồm tần suất ăn sáng, số bữa ăn trong ngày, tiêu thụ thực phẩm không lành mạnh, chế độ nước uống, mức độ kén ăn và việc cùng nhau ăn uống trong gia đình,” bà Dana Hübelová từ Khoa Phát triển Vùng và Nghiên cứu Quốc tế của MENDELU giải thích.

Dựa trên chỉ số này, các chuyên gia đã phân tích thói quen ăn uống của 53 trẻ béo phì từ Trung tâm điều trị nhi khoa ở Křetín và 45 trẻ có cân nặng bình thường từ Trung tâm ở Ostrov gần Macocha. "Nghiên cứu chỉ ra rằng trẻ có cân nặng bình thường có thói quen ăn uống lành mạnh hơn so với nhóm trẻ thừa cân hoặc béo phì," bà Hübelová nói thêm.

Từ khảo sát bảng hỏi với cả trẻ lẫn phụ huynh, có đến 52% trẻ mỗi ngày đều ăn vặt – gồm đồ ngọt hoặc món ăn mặn. Hơn nữa, có đến 1/3 trẻ chỉ ăn sáng không thường xuyên hoặc hoàn toàn không ăn sáng, 10% chỉ ăn vào cuối tuần – điều này khiến trẻ thiếu năng lượng trong ngày học.

Tuy nhiên, điểm tích cực là 88% trẻ uống nước lọc trong ngày. Song, vẫn có 12% trẻ không uống nước lọc chút nào trong khẩu phần nước uống hằng ngày.

Thị giác ảnh hưởng đến lựa chọn thức ăn

Các nhà nghiên cứu cũng sử dụng công nghệ eye-tracking (theo dõi chuyển động mắt) để biết trẻ thường nhìn lâu vào loại thực phẩm nào – lành mạnh hay không lành mạnh.

“Trên màn hình, chúng tôi trình chiếu cặp hình ảnh: một bên là thức ăn công nghiệp chế biến cao, bên còn lại là món ăn tương tự nhưng được chế biến lành mạnh hơn,” bà Hübelová mô tả. Bất ngờ là, nhiều trẻ béo phì có xu hướng tránh nhìn vào các loại thực phẩm chế biến sẵn – điều này cho thấy chúng nhận thức được việc đó là không lành mạnh.

Việc cả gia đình cùng ăn uống cũng đóng vai trò quan trọng. “Vào các ngày thường, chỉ khoảng 20% gia đình thường xuyên ăn cùng nhau. Vào cuối tuần tình hình khả quan hơn – khoảng 60% hộ gia đình có các bữa ăn chung,” Hübelová chia sẻ. Trình độ học vấn của phụ huynh, đặc biệt là mẹ, cũng tác động mạnh đến thói quen ăn uống của trẻ.

Trẻ có mẹ có trình độ đại học thường có thói quen ăn uống tích cực hơn. Bên cạnh đó, nếu cha mẹ có thời gian chuẩn bị bữa ăn tại nhà, chất lượng ăn uống của trẻ sẽ được cải thiện. Ngược lại, những hộ gia đình gặp khó khăn tài chính thường mắc những thói quen ăn uống không lành mạnh.

Bố mẹ ăn uống lành mạnh thì con cũng vậy

Nghiên cứu cũng cho thấy rằng trẻ em có thói quen ăn uống tốt thường đến từ các gia đình có bố mẹ quan tâm đến chế độ ăn uống khoa học. Dữ liệu được thu thập từ tháng 7 đến tháng 9 năm ngoái, và kết quả được công bố vào tháng 4 năm nay.

Chuẩn bị ứng dụng và công cụ tính toán rủi ro béo phì

Dựa trên kết quả nghiên cứu, các chuyên gia đang phát triển một ứng dụng web với công cụ tính toán rủi ro béo phì. Trẻ em và cha mẹ có thể nhập dữ liệu như chiều cao, cân nặng, tần suất vận động, khẩu phần ăn... để đánh giá lối sống hiện tại và nhận khuyến nghị chuyên biệt.

Ngoài ra, năm tới sẽ ra mắt một ứng dụng di động cung cấp chương trình cải thiện lối sống kéo dài một năm, bao gồm các thử thách đơn giản nhằm giúp gia đình, đặc biệt là trẻ em và thanh thiếu niên, thiết lập thói quen sống lành mạnh lâu dài.

Hỗ trợ cả trẻ nhỏ hai tuổi

Bác sĩ Kateřina Bednaříková từ Trung tâm điều trị Křetín khẳng định việc cha mẹ hợp tác khi thay đổi phong cách sống của con là điều thiết yếu. Trung tâm hỗ trợ trẻ ở mọi độ tuổi, kể cả những bé mới hai tuổi đã bị béo phì.

Trong thời gian điều trị kéo dài bốn tuần, trẻ được học cách ăn uống lành mạnh qua các hoạt động vui nhộn, đồng thời tham gia các hoạt động thể chất như đi xe scooter, trò chơi tìm kho báu (geocaching), chơi golf đĩa hoặc thể thao đồng đội.

Phụ huynh cũng được mời tham gia các chương trình giáo dục đặc biệt – gồm các buổi hội thảo hoặc họp trực tuyến với chuyên gia dinh dưỡng, vật lý trị liệu và tâm lý học – nhằm duy trì tiến độ điều trị tại nhà sau khi kết thúc đợt điều trị tập trung. Các chuyên gia khuyến nghị nên lặp lại các kỳ điều trị định kỳ, và duy trì theo dõi liên tục bởi bác sĩ, chuyên gia dinh dưỡng hoặc chuyên gia béo phì.

Tóm lại, nghiên cứu nhấn mạnh: nếu muốn giải quyết tình trạng trẻ béo phì, cần phải bắt đầu từ chính trong gia đình.

(Theo CNN Prima new)