Nepal chìm trong hỗn loạn sau khi chính phủ chặn 26 nền tảng mạng xã hội vào ngày 4-9.

Quyết định này đã châm ngòi cho cuộc nổi dậy lớn nhất của thế hệ Z trong nhiều thập niên, buộc Thủ tướng Sharma Oli phải từ chức chỉ sau vài ngày biểu tình bạo lực, dù sau đó lệnh cấm đã được dỡ bỏ.

Hai năm trước Nepal đã thông qua luật yêu cầu tất cả mạng xã hội phải đăng ký chính thức và có đại diện tại nước này. Một số nền tảng như TikTok và Viber đã tuân thủ, Telegram đang đàm phán. Nhưng các ông lớn như Meta, Alphabet (YouTube), X, Reddit và LinkedIn đều phớt lờ yêu cầu hợp pháp hóa này.

Ngày 8-9, biểu tình bùng phát tại thủ đô Kathmandu rồi lan rộng khắp các thành phố lớn. Truyền thông gọi đó là "Cuộc cách mạng thế hệ Z". Theo Himalayan Times, đến ngày 9-9, số nạn nhân ở Kathmandu đã vượt 500 người, 22 người chết. Những người biểu tình yêu cầu thành lập chính phủ mới, tổ chức bầu cử và đề nghị Thị trưởng Kathmandu Balendra Shah làm thủ tướng lâm thời.

Theo Reuters, Tổng thống Nepal Ram Chandra Paudel đã chấp nhận đơn từ chức của Thủ tướng Sharma Oli và bắt đầu tìm kiếm ứng cử viên mới. Có thông tin về việc tổng thống từ chức, nhưng văn phòng của ông đã phủ nhận.

Nhà báo Alexander Kots của tờ Sự thật Komsomol (Nga) nhận xét: "Tôi không thể tưởng tượng được, ví dụ như Thụy Sĩ, nơi những người trẻ bị tước mạng xã hội yêu thích lại xuống đường đốt phá đồn cảnh sát. Vì không có nguyên nhân nội tại nào cho vụ bùng nổ xã hội lớn".

Thực tế sự bất mãn của giới trẻ Nepal không chỉ đến từ việc cấm mạng xã hội mà còn phản ánh khủng hoảng sâu sắc hơn. Nepal là quốc gia nghèo nằm ở dãy Himalaya với 30 triệu dân, độ tuổi trung bình chỉ 25 và nổi tiếng với chính trị bất ổn. Hơn chục chính phủ đã thay đổi kể từ năm 2008, khi đất nước trở thành cộng hòa sau cuộc nội chiến chấm dứt chế độ quân chủ 239 năm.

Theo Ngân hàng Thế giới, tỉ lệ thất nghiệp của thanh niên 15 - 24 tuổi ở Nepal lên tới 20,8% năm 2024. Nền kinh tế phụ thuộc nặng vào kiều hối - hơn một phần ba (33,1%) GDP đến từ tiền người Nepal ở nước ngoài gửi về. Số lượng lớn dân trẻ, tham nhũng tràn lan và nghèo đói tạo nên mầm mống bất ổn.

Thời gian gần đây xuất hiện phong trào trực tuyến chống "Nepo Kids" - cách người Nepal gọi giới "con ông cháu cha". Những "thanh niên vàng son" này thường khoe khoang chuyến đi nước ngoài, quần áo hàng hiệu và lối sống xa hoa trên mạng xã hội, càng phơi bày khoảng cách giàu nghèo. Một bài đăng nổi tiếng chống "Nepo Kids" viết: "Con cái các nhà lãnh đạo trở về nhà với túi Gucci, còn con cái người dân - trong quan tài".

Thủ tướng Oli trước khi từ chức cho biết chính phủ "không có quan điểm tiêu cực về yêu cầu của thế hệ Z". Thị trưởng Kathmandu 35 tuổi Balendra Shah, được những người biểu tình đề nghị làm thủ tướng lâm thời, vốn là cựu rapper chuyển sang chính trị, nổi tiếng với "hiệu ứng Balen" trên mạng xã hội năm 2022. Ông từng gặp đại sứ Mỹ vào tháng 2-2024 và kêu gọi sau khi ông Oli từ chức: "Kẻ sát hại các bạn đã từ chức... Giờ đây, thế hệ các bạn sẽ phải lãnh đạo đất nước".

Nguồn: Tuoitre