Một tình nguyện viên gốc Việt đến từ Praha, mang quốc tịch Séc-Việt, đã bị quân đội Nga bắt giữ từ tháng Tám tại khu vực gần thị trấn Pokrovsk, nơi đang diễn ra các cuộc giao tranh khốc liệt. Bộ Ngoại giao Séc đang can thiệp vào vụ việc này.

Người bị bắt giữ là Hoang Tran, 21 tuổi, sinh ra ở Praha và có hai quốc tịch – Việt Nam và Cộng hòa Séc. Theo thông tin từ những người thân cận, anh đã quyết định tham gia chiến đấu cùng quân đội Ukraine vào mùa đông năm ngoái. Một người quen của Tran, được gọi là Markéta trong bài báo để bảo vệ danh tính, nói rằng Tran đã chia sẻ ý định đến Ukraine với cô vào tháng Hai, và chính anh đã đến gặp cô để từ biệt.

Bị bắt giữ tại vùng Donetsk  
Truyền thông Nga, bao gồm hãng tin nhà nước RIA Novosti, đưa tin Tran bị bắt vào tháng Tám tại làng Chervonyi Lyman thuộc vùng Donetsk, gần thị trấn Pokrovsk. Anh hiện đang chờ xét xử. Bộ Ngoại giao Cộng hòa Séc đã xác nhận với phóng viên rằng Tran thực sự bị bắt và vụ việc đang được chính thức theo dõi.

Khu vực Chervonyi Lyman hiện không có giao tranh đáng kể do hàng phòng thủ hiệu quả của Ukraine đã ngăn chặn các đợt tấn công của Nga kể từ mùa hè. Rusko hiện không đạt được thành công quân sự đáng kể ở đây.

Theo lời kể của một người lính Hà Lan chiến đấu cho Ukraine, khi Tran bị bắt vào tháng Tám, khu vực Pokrovsk đang bị thương vong nặng nề do các cuộc tấn công bằng bom lượn KAB và máy bay không người lái Nga. Nguồn cung cấp hậu cần bị hạn chế nghiêm trọng, buộc các binh sĩ phải di chuyển bộ vào tuyến đầu.

Trước khi tham chiến, Hoang Tran từng là một thành viên của Lữ đoàn cơ giới số 60 của quân đội Ukraine, và anh đã được huấn luyện trong Lực lượng Quốc tế của Ukraine – lực lượng bao gồm các tình nguyện viên nước ngoài chiến đấu cho phía Ukraine.

Nga từ chối công nhận anh là tù binh chiến tranh  
Sau khi bị bắt, Tran bị truy tố tại cái gọi là "Cộng hòa Nhân dân Luhansk" – vùng lãnh thổ đang bị chiếm đóng tại Luhansk, Ukraine. Anh bị cáo buộc là lính đánh thuê tham gia xung đột vũ trang và bị nói là nhận thù lao từ 20.000 đến 250.000 hryvnia Ukraine mỗi tháng (tương đương khoảng 10 triệu đến 120 triệu đồng Việt Nam), theo các nguồn tin Nga.

Tuy nhiên, người thân của Tran bác bỏ thông tin này, cho rằng Tran chưa bao giờ chiến đấu vì tiền. Theo lời Markéta, "Tôi đã kiểm tra lại các tin nhắn anh ấy gửi cho tôi – anh ấy chưa bao giờ nhắc đến tiền".

Chuyên gia luật quốc tế Veronika Bílková nói, mặc dù truyền thông Nga thường gọi những người như Tran là "lính đánh thuê", nhưng định nghĩa này không phù hợp với thực tế, vì đa số công dân nước ngoài chiến đấu cho quân đội Ukraine không làm điều đó vì tiền.

Nếu Tran là một binh sĩ hợp pháp được biên chế trong quân đội Ukraine, anh có quyền được công nhận là tù binh chiến tranh theo Công ước Geneva – điều mà Nga thường từ chối áp dụng với lính tình nguyện nước ngoài, bằng cách gán họ là "lính đánh thuê" hoặc "khủng bố". Điều này khiến họ có nguy cơ bị xử theo luật hình sự Nga, kể cả án tù hay tử hình, và bị tước các quyền được bảo vệ theo luật quốc tế.

“Anh ấy cảm thấy đời mình vô nghĩa”  
Markéta chia sẻ rằng ban đầu cô không thể tin được quyết định của Tran, nhưng cuối cùng hiểu rằng Tran chọn ra trận để tìm ý nghĩa cho cuộc sống. “Tôi nghĩ anh ấy đi vì muốn cuộc đời mình có giá trị. Anh ấy từng cảm thấy mình vô dụng.”

Trong các tin nhắn gửi cho cô trước khi bị bắt, Tran bày tỏ rằng mục tiêu của anh không phải là tiền bạc mà là giúp đỡ Ukraine. Anh từng viết: “Nếu không có trợ giúp quân sự từ nước ngoài, Ukraine không thể cầm cự ở mặt trận.”

Tran kể lại rằng anh vượt biên vào Ukraine, hoàn thành khóa huấn luyện bộ binh trong Lực lượng Quốc tế và sau đó tiếp tục tập huấn với quân đội Ukraine. “Trong Lực lượng Quốc tế, mọi thứ khó gấp đôi và tôi học được gấp đôi,” anh viết.

Markéta xác nhận vẫn giữ liên lạc với Tran trong suốt thời gian huấn luyện và cả sau khi anh được điều động ra mặt trận vào cuối tháng 5/2025. Đến đầu tháng 8, cô bắt đầu lo lắng khi không còn nhận được phản hồi từ anh. Đến tháng 9, sau khi không có bất cứ tin tức gì, cô biết rằng có điều gì đó không ổn.

Bị thương nghiêm trọng  
Sau khi bị bắt, hình ảnh và video của Tran bắt đầu xuất hiện trên YouTube và Reddit. Trong một đoạn video do Russia Today đăng tải, anh đang ở trong rừng, cổ tay được băng bó – vết thương được cho là do trận giao tranh mà anh là người duy nhất sống sót. Khuôn mặt anh cũng bị thương nặng nghi do bỏng. Tran sử dụng ứng dụng dịch để giao tiếp với người trong video.

Một video khác trên Reddit do người dùng Tverdislav chia sẻ – người tự nhận là người Nga sống tại Siberia – cho thấy Tran với mái tóc cạo và khuôn mặt đã hồi phục phần nào. Trong video, Tran nói bằng tiếng Anh rằng anh muốn “hiểu chiến tranh là gì”.

Anh kể rằng từng tạm trú trong một trường học Ukraine. Các đoạn video như vậy do người Nga thường xuyên quay với tù binh – các cựu tù binh xác nhận rằng hình thức này là phổ biến. Tuy nhiên, thông tin trong video chưa thể được xác minh độc lập.

Cộng hòa Séc có ít lựa chọn can thiệp  
Cựu Bộ trưởng Ngoại giao Séc, ông Tomáš Petříček, thừa nhận rằng khả năng can thiệp của chính phủ Séc trong trường hợp này là rất hạn chế. “Tôi cho rằng số phận của Tran giờ phụ thuộc vào các cuộc đàm phán ngoại giao và an ninh với Nga. Ngoại giao Séc có khả năng rất thấp để đưa ra hỗ trợ hiệu quả.”

Ngoại giao Séc có thể duy trì liên lạc với gia đình nạn nhân và dùng kênh quốc tế để theo dõi tình hình, nhưng không có ảnh hưởng trực tiếp đến tiến trình tố tụng hoặc điều kiện giam giữ – một phần vì Nga coi Séc là quốc gia thù địch.

Nguồn tin ngoại giao xác nhận rằng Ukraine cần đưa tên Tran vào danh sách tù binh cần trao đổi. Tuy vậy, theo luật sư Bílková, việc trao đổi tù binh nước ngoài cần có sự tham gia tích cực của quốc gia liên quan – trong trường hợp này là Cộng hòa Séc, và có thể là Việt Nam. Họ cần tiến hành đàm phán ngoại giao, hỗ trợ pháp lý, đảm bảo quyền lợi lãnh sự, và trong một số trường hợp, xây dựng thỏa thuận trao đổi riêng biệt với Nga.

Tuy nhiên, theo các chuyên gia pháp lý, Nga thường không áp dụng chế độ tù binh đúng chuẩn cho những người họ gọi là lính đánh thuê. Dù nhiều người vẫn được giam giữ trong doanh trại, có thức ăn và được chăm sóc y tế, nhưng họ bị loại khỏi danh sách trao đổi và có thể bị xử theo luật hình sự Nga.

Theo Viện Nghiên cứu Chiến tranh (ISW) tại Mỹ, Kremlin thường dùng vấn đề trao đổi tù binh như công cụ ngoại giao và tuyên truyền. Nga có thể trì hoãn hoặc từ chối trao đổi nếu thấy có lợi chiến lược hay truyền thông.

Theo seznamzpravy.cz