Trong bối cảnh các nhà tài trợ quốc tế sẽ họp tại Geneva, Thụy Sỹ trong ngày 13/9 để thảo luận về cứu trợ nhân đạo cho Afghanistan dưới chế độ Taliban hiện nay, các nước láng giềng như Trung Quốc và Pakistan đã bắt đầu hành động và thảo luận về các hỗ trợ trong tương lai.
Theo các chuyên gia, nền kinh tế Afghanistan hiện đang rơi vào khủng hoảng và một cuộc khủng hoảng nhân đạo cũng đang hiện hữu. Dù vậy Mỹ và các nước phương Tây vẫn chưa cung cấp cho Taliban các khoản quỹ cho đến khi lực lượng này đảm bảo sẽ bảo vệ nhân quyền, đặc biệt là quyền của phụ nữ.
Nguồn tiền dự trữ trị giá khoảng 10 tỷ USD của Afghanistan ở nước ngoài cũng đang bị đóng băng.
“Có thể hiểu được mục đích của họ là ngăn chặn chính quyền Taliban tiếp cận nguồn tiền này. Tuy nhiên, điều đó cũng kéo theo những tác động không thể tránh khỏi như suy thoái kinh tế trầm trọng, đẩy hàng triệu người vào cảnh nghèo, đói và từ đó có thể dẫn tới làn sóng tị nạn chạy khỏi Afghanistan, thực sự khiến Afghanistan bị đẩy lùi lại nhiều thế hệ”, Deborah Lyons, Đặc phái viên về Afghanistan của Tổng Thư ký Liên Hợp Quốc cho biết.
Cơ hội gia tăng ảnh hưởng của Trung Quốc và Pakistan
Việc Mỹ và phương Tây trì hoãn viện trợ cũng có thể khiến Afghanistan bắt tay với các nước láng giềng và đồng minh thân cận như Pakistan và Trung Quốc – những nước đã có nhiều chuyến bay chở hàng viện trợ tới Afghanistan. Cả 2 nước này cũng phát tín hiệu để ngỏ việc tăng cường hợp tác.
Trung Quốc tuần trước tuyên bố sẽ gửi viện trợ lương thực và y tế trị giá 31 triệu USD tới Afghanistan. Đây là một trong số những cam kết viện trợ nước ngoài đầu tiên kể từ khi Taliban kiểm soát quyền lực hồi tháng 8.
Pakistan tuần trước cũng gửi hàng viện trợ như dầu ăn và thuốc men cho chính quyền ở Kabul, trong khi ngoại trưởng Pakitsan kêu gọi cộng đồng quốc tế viện trợ vô điều kiện và “rã băng” các tài sản của Afghanistan.
Pakistan có mối quan hệ sâu sắc với Taliban và bị cáo buộc hỗ trợ Taliban khi lực lượng này chống lại chính phủ được Mỹ hậu thuẫn ở Kabul suốt 20 năm qua. Tuy nhiên, Islamabad phủ nhận cáo buộc này.
Trung Quốc, với quan hệ liên minh mạnh mẽ với Pakistan, cũng có liên quan nhất định tới Taliban. Một số nhà phân tích cho rằng, Trung Quốc để ý tới nguồn khoáng sản dồi dào của Afghanistan, đặc biệt là trữ lượng lớn lithi – thành phần quan trọng trong sản xuất xe điện.
Trung Quốc lo ngại về việc các phiến quân từ Afghanistan có thể tràn qua biên giới và Bắc Kinh muốn Taliban ngăn chặn các nhóm này.
Đằng sau các viện trợ nhân đạo, một số chuyên gia và giới chức khu vực cho rằng, Sáng kiến Vành Đai và Con đường (BRI) của Trung Quốc có thể đem lại cho Afganistan khả năng độc lập kinh tế dài hạn.
Có khả năng Afghanistan tham gia vào Hành lang kinh tế Trung Quốc Pakistan (CPEC), phần trung tâm của BRI, theo đó Bắc Kinh cam kết đầu tư hơn 60 tỷ USD vào các dự án cơ sở hạ tầng ở Pakistan, phần lớn dưới dạng các khoản vay.
“Taliban sẽ quan tâm tới việc tham gia CPEC, Trung Quốc cũng rất vui mừng về điều này”, ông Rustam Shah Mohmand, cựu đại sứ Pakistan tại Afghanistan cho biết.
Trung Quốc chưa đưa ra bất cứ bình luận nào về BRI nhưng Ngoại trưởng Vương Nghị cho biết Bắc Kinh sẵn sàng thảo luận tích cực để khôi phục tuyến đường sắt vận chuyển hàng hóa Trung Quốc-Afghanistan, đồng thời tạo điều kiện để Afghanistan hội nhập với thế giới bên ngoài, đặc biệt là tiếp cận các nguồn viện trợ nhân đạo.
Khả năng Afghanistan tham gia hành lang kinh tế Trung Quốc-Pakistan
Những tuần qua, lãnh đạo Taliban cho biết họ muốn có mối quan hệ tốt đẹp với Trung Quốc. Một nguồn tin cấp cao Taliban nói rằng các cuộc thảo luận với Trung Quốc về cơ hội đầu tư tiềm năng đã diễn ra ở Doha. Trung Quốc đặc biệt quan tâm đến khai mỏ tại Afghanistan.
“Taliban hoan nghênh các khoản đầu tư nước ngoài đem lại lợi ích cho đất nước”, người phát ngôn này cho biết.
Hai nguồn tin tại Afghanistan và Pakistan cho biết, Trung Quốc đã chủ động khuyến khích Afghanistan tham gia CPEC nhiều năm qua nhưng chỉ nhận được những phản hồi không mang tính cam kết từ chính phủ do Mỹ hậu thuẫn trước đây.
Còn Taliban, hiện đang cần sự công nhận của quốc tế cũng như các động lực kinh tế, lại rất quan tâm đến điều này.
“Cách tốt nhất trong tương lai và lựa chọn có sẵn hiện nay cho sự phát triển kinh tế của Afghanistan là CPEC. Chính quyền mới ở Kabul có thể dễ dàng tiếp nhận điều này và họ cũng quan tâm đến nó”, ông Mushahid Hussain Sayed, một thượng nghị sỹ Pakistan và cựu chủ tịch Viện Trung Quốc-Pakitsan cho biết./.
(Nguồn: VOV/Theo Reuters)
