Vào cuối tháng 8, chính phủ Ukraine cho phép nam giới từ 18 đến 22 tuổi được rời khỏi nước. Ở Cộng hòa Séc, điều này lập tức có tác động: số người Ukraine nộp đơn xin bảo vệ tạm thời đã tăng hơn gấp đôi. Các cơ quan chức năng buộc phải tăng cường năng lực xử lý, và Bộ trưởng Nội vụ Vít Rakušan (STAN) đã thông báo tình hình với các đồng nghiệp ở các nước EU khác. Tổng số người tị nạn Ukraine tại Séc hiện đã gần 400.000 người.

Đến đầu tháng 9, các cơ quan Séc cấp trung bình 1.500 giấy phép bảo vệ tạm thời mỗi tuần, tương đương với số lượng người tị nạn tăng thêm hàng tuần. Vào tháng 9 và đầu tháng 10, con số này tăng lên trung bình 3.100 người mỗi tuần, tức hơn gấp đôi.

Phát ngôn viên Bộ Nội vụ Hana Malá giải thích: “Nguyên nhân chính là nam giới Ukraine từ 18 đến 22 tuổi nay có thể rời khỏi nước theo quy định của chính phủ Ukraine từ ngày 28 tháng 8 mà không gặp trở ngại”. Những người này tại Ukraine không phải thực hiện nghĩa vụ quân sự, nghĩa vụ này được hạ xuống năm ngoái nhưng vẫn bắt đầu từ 25 tuổi.

Trong tháng 9, Séc đã cấp 13.500 giấy phép bảo vệ tạm thời, con số hàng tháng cao nhất trong năm nay. Bộ trưởng Rakušan nhấn mạnh rằng nếu xu hướng này tiếp tục, Séc cần cùng nhau xem xét thay đổi điều kiện cấp bảo vệ tạm thời.

Tình trạng bảo vệ tạm thời cho phép người Ukraine chạy trốn chiến tranh tạm thời cư trú tại Séc hoặc một nước EU khác. Hiện quy định này có hiệu lực đến tháng 3 năm 2026, nhưng các quốc gia thành viên EU đã đồng ý gia hạn đến tháng 3 năm 2027.

Okamura: Chúng tôi sẽ xem xét lại quyền cư trú

Số lượng người tị nạn tăng lên trong bối cảnh chính phủ mới (gồm ANO, Motoristé và SPD), có khả năng sẽ không quá thân thiện với người Ukraine.
Chủ tịch SPD Tomio Okamura cho biết vào cuối tuần trước, khi tổng kết các cuộc đàm phán vừa qua: “Chúng tôi sẽ xem xét lại quyền cư trú của người Ukraine tại Cộng hòa Séc. Ưu tiên của chúng tôi là không muốn người Ukraine nhận bất kỳ trợ cấp xã hội nào, vì điều đó sẽ ảnh hưởng đến công dân của Séc”.

Sau cuộc họp vào thứ Tư giữa ANO, SPD và Motoristé, ông Okamura cho biết: “Nơi diễn ra thảo luận tích cực chính là việc xem xét lại giấy phép cư trú của công dân nước ngoài tại Séc. Quan điểm của chúng tôi (SPD) còn quyết liệt hơn, nhưng ba đảng đã thảo luận cùng nhau, đạt được một thỏa hiệp, là bước tiến trong vấn đề này.” Tuy nhiên, ông từ chối cung cấp chi tiết và chuyển hướng tham khảo tuyên bố chương trình của chính phủ mới.

“Về những người đang làm việc tại Séc, chúng tôi chưa bao giờ có ý định chống lại họ. Ngược lại, tôi luôn ủng hộ việc có người lao động Ukraine trong các ngành xây dựng, công nghiệp chế biến, dịch vụ…” - Phó Chủ tịch ANO Karel Havlíček nói trong một cuộc phỏng vấn gần đây với Novinky.

Ông cho rằng khi chiến tranh kết thúc, các điều kiện dành cho người Ukraine phải giống như các công dân nước ngoài khác.

Khi được hỏi liệu có giống ông Okamura xem xét lại tất cả giấy phép của người Ukraine, bao gồm cả người tị nạn hay không, ông Havlíček trả lời: “Trước hết, hãy tập trung ngăn chặn việc lạm dụng các khoản trợ cấp. Nhưng một lần nữa tôi nhấn mạnh, nếu có những người chạy trốn khỏi khủng khiếp của chiến tranh, cần giúp đỡ, đặc biệt là các bà mẹ có con nhỏ và người cao tuổi, thì tất nhiên chúng ta phải hỗ trợ họ.”

Chi tiêu thấp hơn thu nhập

Người tị nạn không có quyền truy cập vào hệ thống phúc lợi xã hội của Séc, do đó không được hưởng các trợ cấp giống công dân Séc, nhưng họ có thể nhận trợ cấp nhân đạo dành cho những người đến mà không có thu nhập trong tình trạng khó khăn.

Đã có một số trường hợp cá nhân lợi dụng hệ thống này, và dù đang cư trú ở Ukraine, họ vẫn rút trợ cấp nhân đạo tại Séc. Tuy nhiên, chi tiêu của nhà nước Séc cho người tị nạn vẫn thấp hơn so với khoản thu từ những đóng góp của họ thông qua lao động.

Bộ Nội vụ Séc, nơi chịu trách nhiệm về người tị nạn, dự kiến sẽ do đảng ANO nắm giữ vị trí này trong chính phủ mới. Lãnh đạo ANO và khả năng là Thủ tướng tương lai Andrej Babiš từng nghi ngờ đóng góp của người Ukraine vào tháng 6 năm nay.

“Đừng tin rằng Séc có thu nhập từ người tị nạn Ukraine nhiều hơn chi phí, điều đó không đúng. Chỉ cần tính số người được bảo hiểm nhà nước là thấy,” ông Babiš nói trong một video trên Facebook. Trên thực tế, nhà nước đã tính khoản đóng bảo hiểm vào chi phí cho người tị nạn.

Ông Babiš cũng lập luận rằng việc hỗ trợ người tị nạn gây thiệt hại cho người Séc. Ông từng nói: “Vậy là không cho các bà mẹ Séc gì cả, còn người Ukraine thì có tất cả,” liên quan tới kế hoạch giả định của Bộ trưởng Lao động Marian Jurečka về trợ cấp cha mẹ cho người tị nạn. Tuy nhiên, ông Jurečka phủ nhận và không có đề xuất luật nào được đưa ra.

Một thời gian ngắn sau, ông Babiš thay đổi quan điểm: “Chúng ta có người Ukraine đến trước chiến tranh và chúng ta rất cần họ, nhưng cũng cần cả những người đến sau chiến tranh. Agrofert đang thuê 1.600 người Ukraine.”

Theo thống kê mới nhất, hiện tại Séc có 395.669 người được bảo vệ tạm thời, tức là người tị nạn Ukraine, trong đó 121.930 nam giới từ 18–65 tuổi. Dữ liệu Bộ Nội vụ không phân loại chi tiết theo độ tuổi. Để so sánh, đầu tháng 8, Séc có 381.708 người tị nạn, trong đó 111.342 nam giới trong độ tuổi trên.

Người tị nạn cũng tăng ở Đức. Phát ngôn viên Bộ Nội vụ liên bang Đức cho biết số đơn xin bảo vệ của nam giới trẻ tăng mạnh, “từ khoảng 100 mỗi tuần khi lệnh cấm đi lại còn hiệu lực, lên khoảng 1.000 mỗi tuần hiện nay.”

(Theo Novinky)