Ngành công nghiệp quốc phòng Ukraine tăng trưởng bùng nổ 350%, vượt xa nhiều nước châu Âu, biến chiến trường khốc liệt thành nền tảng cho cuộc cách mạng công nghệ quốc phòng toàn cầu.

Bình luận trên trang we của Quỹ James Town (jamestown.org), ngày 6/10, Taras Kuzio, Giáo sư khoa học chính trị tại Học viện Mohyla thuộc Đại học Quốc gia Kiev và là cộng tác viên nghiên cứu tại tổ chức tư vấn Henry Jackson Society có trụ sở tại London, cho rằng cuộc xung đột toàn diện với Nga nổ ra từ tháng 2/2022 đã tạo ra một bước ngoặt lịch sử, thúc đẩy ngành công nghiệp quốc phòng của Ukraine phát triển mạnh mẽ và trở thành một trong những ngành tiên tiến nhất thế giới. Kể từ đó, ngành công nghiệp này đã đạt mức tăng trưởng ấn tượng 350%, với giai đoạn 2023–2024 chứng kiến đầu tư tăng 900%, ước tính từ 35 đến 50 triệu USD. Đáng chú ý, chỉ 26% các công ty quốc phòng của Ukraine hoạt động trước năm 2022.

Sự thống trị công nghệ UAV

Ukraine đang dẫn đầu thế giới về thiết bị bay không người lái (UAV) chiến thuật và tầm xa, đặt mục tiêu trở thành "thủ đô UAV của thế giới" sau xung đột. Ngành này đang chuyển đổi từ mô hình "một UAV - một người điều khiển" sang các bầy/đàn UAV do trí tuệ nhân tạo (AI) điều khiển trong giai đoạn 2025–2026, cải thiện hiệu quả và tính tự chủ trong chiến đấu.

Nền tảng Brave1 của chính phủ Ukraine hỗ trợ 1.500 công ty kỹ thuật với 30 triệu USD tiền tài trợ. Trong số này bao gồm 140 nhà sản xuất tác chiến điện tử, trong đó có ba nhà sản xuất theo tiêu chuẩn của Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) và các phương tiện không người lái mặt đất, trong đó có 40 phương tiện được chế tạo theo tiêu chuẩn của NATO

Đồng sáng lập công ty CX2 tại California, Nathan Mintz, thừa nhận: "Không công ty Mỹ nào theo kịp Ukraine". Mỹ chậm hơn trong việc chuyển giao, xây dựng và nâng cấp cơ sở hạ tầng quân sự. Ông Mintz cũng cho biết: "Nhiều công ty Mỹ đã đưa UAV đến Ukraine và chứng kiến ​​chúng rơi hoặc không hoàn thành nhiệm vụ". Phần mềm và cảm biến của CX2 được sử dụng trong UAV tầm xa Skyfall của công ty quốc phòng Ukraine.

Theo tờ Kyiv Independent, Ukraine đang “nổi lên như tâm điểm của một cuộc cách mạng quốc phòng”, nằm trong số 5 quốc gia sản xuất vũ khí hàng đầu thế giới. Vào ngày 16-17/9 vừa qua, Brave1 đã tổ chức Hội nghị Thượng đỉnh Thung lũng Công nghệ Quốc phòng tại Lviv, hội nghị thượng đỉnh đầu tư công nghệ quốc phòng lớn nhất thế giới, với sự tham dự của 5.000 đại biểu.

Ngành quốc phòng Ukraine đang hoạt động trong điều kiện chiến tranh, "vì vậy chúng tôi đang suy nghĩ khác", Myhaylo Samus, Giám đốc Mạng lưới Nghiên cứu Địa Chính trị Mới tại Kiev, cho biết, lưu ý thêm rằng "động lực của chúng tôi không chỉ nằm ở tài chính", mà "nhiệm vụ chính của chúng tôi là cung cấp mọi thứ có thể cho lực lượng vũ trang Ukraine".

Hiện tại, Ukraine sản xuất 60% thiết bị quân sự được lực lượng vũ trang nước này sử dụng. Đáng chú ý, Ukraine sản xuất nhiều đạn pháo hơn tất cả 32 thành viên NATO và châu Âu cộng lại. Kể từ năm 2022, sản lượng xe bọc thép chở quân đã tăng 400%, pháo binh tăng 200%, đạn dược tăng 150% và vũ khí chống tăng tăng 100%.

Ví dụ về năng lực sản xuất: Nhà máy chế tạo máy công cụ hạng nặng Kramatorsk đã tăng sản lượng lựu pháo Bohdana (có thông số kỹ thuật tương tự lựu pháo Caesar của Pháp) từ một khẩu vào năm 2022 lên 20 khẩu mỗi tháng vào năm 2025. Các công ty Ukraine giao lựu pháo này chỉ trong 60 ngày với giá 2,5 triệu USD, so với thời gian chờ đợi và chi phí cao hơn nhiều ở phương Tây.

Hệ sinh thái đổi mới

Phần lớn ngành quốc phòng Ukraine được vận hành bởi các công ty tư nhân (hơn 500 công ty), mang lại quyền tự chủ, tính linh hoạt và khả năng đổi mới cao. Hệ sinh thái này khác với tổ hợp công nghiệp-quân sự do nhà nước thống trị thời Liên Xô cũ.

Các công ty tư nhân có thể phát triển và thử nghiệm các nguyên mẫu nhanh chóng, chỉ trong vòng một tháng, mà không cần hợp đồng hay sự chấp thuận phức tạp của chính phủ. Maxon Systems chỉ mất 7 tháng để khởi nghiệp và chế tạo UAV đánh chặn chống UAV với giá 3.500 USD, so với chi phí 20.000 USD cho một số loại UAV của Nga.

Các sáng kiến của chính phủ Ukraine như Brave1 (tập hợp 85% công ty quốc phòng) và Defense City được thành lập để hỗ trợ các công ty quốc phòng bằng cách cung cấp tài trợ, ưu đãi về thuế và hải quan, đồng thời tạo điều kiện hội nhập vào thị trường châu Âu.

Sự phát triển của ngành quốc phòng Ukraine không chỉ củng cố vị thế phòng thủ của chính nước này mà còn đóng vai trò là nền tảng cho an ninh và tái vũ trang của châu Âu. Kinh nghiệm chiến đấu thực tế của Ukraine là vô cùng quan trọng đối với NATO.

Kaja Kallas, đại diện cấp cao về chính sách đối ngoại EU, phát biểu: “Một quân đội Ukraine hùng mạnh là bảo đảm an ninh chính cho châu Âu”.

Ukraine cung cấp các công nghệ tiết kiệm chi phí, đã được chứng minh qua thực chiến giúp tăng cường sức mạnh cho NATO. Ví dụ, việc sử dụng tên lửa đắt tiền của NATO (400.000 USD cho AIM-9 Sidewinder) để bắn hạ UAV giá rẻ của Nga (10.000 USD) là không thực tế, cho thấy nhu cầu cấp thiết phải sử dụng các UAV đánh chặn rẻ hơn nhiều của Ukraine (1.000 USD).

Andrius Kubilius, Ủy viên quốc phòng châu Âu, nhận định: "Vì an ninh của Ukraine cũng là an ninh của EU và châu Âu, Ukraine và ngành công nghiệp quốc phòng ấn tượng của nước này sẽ tích cực tham gia vào một trật tự chung theo khuôn khổ SAFE [Hành động an ninh cho châu Âu]".

Trong bối cảnh trên, các khoản đầu tư và hợp tác quốc tế đang tăng lên: Mỹ đang lên kế hoạch ký một thỏa thuận trị giá 100 tỷ USD với Ukraine để đổi lấy quyền sở hữu một số công nghệ quân sự - lần đầu tiên Mỹ mua thiết bị quân sự từ một quốc gia ngoài NATO.

Đan Mạch là quốc gia tiên phong với "Mô hình Đan Mạch" hỗ trợ tài chính để tăng cường sản xuất tại Ukraine và đã ký thỏa thuận sản xuất thiết bị quân sự tại Đan Mạch. Pháp, Anh, và mạng lưới Bắc Âu-Baltic cũng đang tăng cường hợp tác sản xuất chung UAV và các thiết bị quốc phòng khác.

Với năng lực sản xuất quân sự trong nước dự kiến tăng, Ukraine bắt đầu xuất khẩu sản phẩm quân sự vào năm 2025, hướng tới các thành viên NATO và EU, nhằm giảm thâm hụt thương mại và tạo nguồn tài chính cho ngành quốc phòng.

Nguồn: TTXVN