Năm 2024 chứng kiến làn sóng bầu cử với hơn 2 tỉ cử tri bỏ phiếu tại 70 quốc gia. Bối cảnh đó, việc ông Donald Trump tái đắc cử tổng thống Mỹ dự báo sẽ tạo ra những biến động lớn trong trật tự thế giới năm 2025.

Dựa trên những đặc điểm khó đoán và gây tranh cãi của chính quyền Trump 1.0, cộng đồng quốc tế đang chuẩn bị đối mặt với một năm 2025 đầy biến động về địa chính trị và kinh tế. Dưới thời Trump 2.0, nước Mỹ được kỳ vọng sẽ một lần nữa trở thành động lực thúc đẩy sự thay đổi cơ cấu trong chính trị quốc tế và trật tự toàn cầu.

Tác động thương mại toàn cầu khi ông Trump lần thứ 2 vào Nhà Trắng

Nhiệm kỳ thứ hai của ông Trump tại Nhà Trắng được dự báo sẽ chi phối mạnh mẽ nghị sự kinh tế thế giới. Căng thẳng thương mại toàn cầu đang gia tăng khi Tổng thống đắc cử Trump đe dọa áp đặt thuế quan rộng rãi đối với hàng nhập khẩu vào Mỹ, bao gồm mức thuế lên đến 60% đối với Trung Quốc và 20% đối với cả đồng minh lẫn đối thủ của Mỹ.
Những rủi ro về địa kinh tế và những điều chỉnh cơ cấu đang tạo ra những trở ngại đáng kể cho sự phục hồi kinh tế toàn cầu trong năm 2025. Tăng trưởng GDP toàn cầu được dự báo ở mức 3,2%, ngang với năm 2024 nhưng vẫn thấp hơn xu hướng trước đại dịch. Điều này phản ánh tác động từ chính sách bảo hộ thương mại và căng thẳng địa chính trị gia tăng.

Các chính sách kinh tế của Trump 2.0 có thể dẫn đến sự tái cấu trúc đáng kể trong quan hệ thương mại toàn cầu. Nhiều nước có thể sẽ đẩy mạnh đa dạng hóa chuỗi cung ứng và tìm kiếm các đối tác thương mại mới để giảm phụ thuộc vào Mỹ.

Đồng thời, chính sách "Nước Mỹ trên hết" của ông Trump có thể khuyến khích xu hướng bảo hộ thương mại lan rộng trên toàn cầu. Các nước có thể đáp trả bằng các biện pháp trả đũa, dẫn đến nguy cơ xảy ra các cuộc chiến thương mại song phương và đa phương.

Điều này có thể làm suy yếu hệ thống thương mại dựa trên luật lệ đã được thiết lập từ sau Thế chiến II.

Thách thức địa chính trị quốc tế

Các vấn đề then chốt trong chính sách đối ngoại của chính quyền Trump 2.0 sẽ bao gồm cuộc chiến thuế quan với Trung Quốc, các "sáng kiến hòa bình" cho các điểm nóng như Ukraine, Trung Đông, Đài Loan và bán đảo Triều Tiên, cùng việc cải tổ hoạt động của các tổ chức quốc tế.

Trong quan hệ với Nga, mặc dù ông Trump tuyên bố sẽ nhanh chóng kết thúc cuộc chiến Ukraine, nhưng Matxcơva đã nêu rõ rằng bất kỳ kế hoạch hòa bình nào cũng phải phản ánh thực tế tại Ukraine. Dự kiến ông Trump sẽ thúc đẩy thỏa thuận "đổi đất lấy hòa bình", tuy nhiên điều này có thể chỉ đóng băng xung đột thay vì giải quyết tận gốc vấn đề.

Một thách thức lớn đối với Ukraine trong năm 2025 là khả năng giảm sút hỗ trợ từ phương Tây. Niềm tin ngày càng tăng trong giới lãnh đạo phương Tây rằng Ukraine khó có thể giành chiến thắng trong cuộc chiến này có thể dẫn đến việc cắt giảm viện trợ quân sự và kinh tế. Điều này sẽ đặt Kiev vào thế khó khăn hơn khi đối mặt với áp lực quân sự từ Nga.

Mặc dù Nga đã đạt được một số tiến bộ quân sự ở Ukraine trong thời gian gần đây, nhưng Matxcơva cũng đang phải đối mặt với áp lực nội tại đáng kể. Tỉ lệ lạm phát cao gần 9% vào cuối năm 2024 đang gây ra những thách thức kinh tế nghiêm trọng. Điều này có thể tạo động lực để Nga thỏa hiệp trong các cuộc đàm phán hòa bình tiềm năng.

Về phía Trung Quốc, nội các được đề xuất của Trump 2.0 bao gồm nhiều nhân vật được coi là "diều hâu" với Trung Quốc như Mike Waltz (cố vấn an ninh), Marco Rubio (ngoại trưởng), Tulsi Gabbard (giám đốc tình báo quốc gia) và Pete Hegseth (bộ trưởng quốc phòng).

Hạ nghị sĩ Mike Waltz từng hai lần tuyên bố rằng Trung Quốc đang trong "chiến tranh lạnh" với Mỹ, trong khi thượng nghị sĩ Marco Rubio - được biết đến với biệt danh "người tiên phong chống Trung Quốc" - hiện đang bị Bắc Kinh trừng phạt.
Tuy nhiên, với phong cách lãnh đạo mang tính doanh nhân, ông Trump được kỳ vọng sẽ linh hoạt hơn trong chính sách với Trung Quốc. Việc đe dọa áp thuế cao có thể chỉ là công cụ đàm phán nhằm đạt được thỏa thuận toàn diện về các vấn đề như Ukraine, Triều Tiên và Đài Loan.

Tại Trung Đông, chiến lược của chính quyền Trump 2.0 dự kiến xoay quanh hai trụ cột: bảo vệ an ninh cho Israel và kiềm chế Iran. Washington sẽ tiếp tục duy trì sự ủng hộ mạnh mẽ đối với Tel Aviv, đồng thời ưu tiên các nhu cầu an ninh của đồng minh này.

Mặc dù vậy, chính quyền mới có thể sẽ thúc giục Israel thu hẹp quy mô hoạt động quân sự ở Gaza và Lebanon. Tuy nhiên cách tiếp cận này khó có thể tạo ra giải pháp chính trị toàn diện cho vấn đề Palestine hoặc chấm dứt hoàn toàn khủng hoảng nhân đạo tại Gaza.

Một điểm sáng tiềm năng là vai trò của chính quyền Trump trong việc phục hồi quan hệ giữa thế giới Ả Rập với Israel. Trong năm 2025, Washington có thể sẽ nối lại đàm phán với Saudi Arabia về một thỏa thuận quốc phòng nhằm tăng cường hội nhập an ninh khu vực giữa các đối tác của Mỹ.

Đối với Iran, ông Trump đã bày tỏ ý định quay lại áp dụng các biện pháp trừng phạt tối đa như đã thực hiện năm 2018 sau khi rút khỏi thỏa thuận hạt nhân Iran. Mục tiêu chính không phải là thay đổi chế độ tại Tehran mà là thúc đẩy đàm phán mới về chương trình hạt nhân và chấm dứt sự hỗ trợ của Iran cho các tổ chức như Houthi hay Hezbollah trong khu vực.

Định hình trật tự thế giới mới

Một trong những tác động sâu rộng nhất của Trump 2.0 có thể là sự thay đổi trong cấu trúc của trật tự thế giới. Các chính sách đơn phương và xu hướng tách rời khỏi các thiết chế đa phương của Mỹ có thể thúc đẩy sự phát triển của một trật tự thế giới đa cực mạnh mẽ hơn. Các cường quốc khu vực có thể sẽ tìm cách mở rộng ảnh hưởng và thiết lập các cơ chế hợp tác mới độc lập với Mỹ.
Trong bối cảnh này, các tổ chức quốc tế như Liên hợp quốc, WTO và NATO có thể phải đối mặt với những thách thức lớn về tính hiệu quả và vai trò của mình. Sự suy giảm cam kết của Mỹ đối với các thể chế này có thể dẫn đến nhu cầu cải cách toàn diện hệ thống quản trị toàn cầu.
Dù còn nhiều điều chưa thể chắc chắn về những gì ông Trump sẽ làm nhưng có một điều rõ ràng là Trump 2.0 sẽ là một biến số quan trọng trong việc định hình lại trật tự thế giới năm 2025. Nhiệm kỳ thứ hai này được dự báo sẽ có nhiều khác biệt so với khi ông lần đầu bước vào Nhà Trắng ngày 20-1-2017, với những tác động sâu rộng không chỉ đến quan hệ quốc tế và nền kinh tế toàn cầu mà còn đến cả cấu trúc của trật tự thế giới trong thập niên tới.

(Nguồn: Tuoitre)