Các đảng và phong trào trong liên minh chính phủ của Séc mới thống nhất rằng cải cách hưu trí của chính phủ tiền nhiệm sẽ không thể duy trì lâu dài. Phong trào ANO, SPD và Motoristé muốn dừng việc tăng dần tuổi nghỉ hưu và khôi phục cơ chế tăng lương hưu hào phóng hơn, nhờ đó lương hưu sẽ tăng nhanh hơn hiện nay. Chính phủ mới được hình thành sau cuộc bầu cử Hạ viện sẽ đảo ngược những thay đổi chính trong hệ thống hưu trí mà chính phủ của Petr Fiala đã thực hiện. Tuy nhiên, theo các nhà kinh tế, điều này có thể làm suy yếu tài chính công trong nhiều thập kỷ tới, với mức thiệt hại hơn một trăm tỷ korun mỗi năm.

Phong trào ANO cam kết trong chương trình tranh cử của mình: “Chúng tôi sẽ giới hạn tuổi nghỉ hưu ở mức 65 tuổi, khôi phục cơ chế tăng lương hưu công bằng và mở rộng chế độ nghỉ hưu sớm cho các ngành nghề nặng nhọc khác”. Và ngay cả sau khi giành chiến thắng trong cuộc bầu cử Hạ viện vừa qua, các đại diện của phong trào này vẫn xác nhận kế hoạch đó.

Các đảng SPD và Motoristé — những bên đang đàm phán với phong trào ANO của Andrej Babiš về việc thành lập chính phủ mới — cũng muốn bãi bỏ các biện pháp hưu trí của chính phủ Fiala.

Hiện nay, tuổi nghỉ hưu tăng thêm 2 tháng mỗi năm, do đó mức 65 tuổi sẽ được áp dụng cho phần lớn người dân vào năm 2030. Đối với những người sinh từ năm 1966 trở đi, tuổi nghỉ hưu sẽ tiếp tục tăng vượt quá giới hạn này, với mức tăng 1 tháng mỗi năm. Quá trình tăng này dự kiến sẽ dừng lại ở những người sinh năm 1989, khi tuổi nghỉ hưu đạt 67 tuổi.

Lương hưu luôn được điều chỉnh tăng từ tháng 1 hàng năm theo mức tăng giá tiêu dùng đối với các hộ gia đình hưu trí và một phần ba mức tăng của tiền lương thực tế.
Trước khi chính phủ của Fiala can thiệp, phần được tính theo mức tăng lương thực tế không phải là một phần ba, mà là một nửa.

ANO cam kết khôi phục cách tính ban đầu, nhờ đó người hưu trí có thể được tăng thêm hàng trăm korun mỗi tháng.

Bên cạnh việc điều chỉnh lương hưu hàng năm vào tháng 1, phong trào ANO còn dự định thiết lập cơ chế tăng lương hưu theo độ tuổi, tức là lương hưu sẽ tăng cùng với tuổi của người cao tuổi.

• Ở tuổi 80, người hưu trí sẽ được tăng thêm 500 korun mỗi tháng.
• Từ 85 tuổi, mức tăng 1.000 Kč sẽ được giữ nguyên.
• Từ 90 tuổi, mức tăng mới là 1.500 Kč.
• Từ 95 tuổi, sẽ được tăng thêm 2.000 Kč mỗi tháng.

Hiện tại, người cao tuổi chỉ được tăng 1.000 Kč khi đạt 85 tuổi.

ANO cũng cam kết cho phép nhiều người trong các ngành nghề nặng nhọc nghỉ hưu sớm hơn. Tuy nhiên, các điều kiện cụ thể cũng như đối tượng mới được áp dụng vẫn chưa được phong trào này làm rõ.

Hiện tại, những người được nghỉ hưu sớm mà không bị giảm lương hưu gồm: thợ mỏ làm việc trong mỏ sâu, nhân viên cứu thương y tế và lính cứu hỏa doanh nghiệp, cùng với khoảng 12.000 người thuộc nhóm công việc nguy hiểm nhất, tức là nhóm thứ tư.

Chuyên gia: Người trẻ sẽ phải “gồng gánh” chi phí này

Chuyên gia kinh tế Vít Hradil cho biết, dẫn lại phân tích tác động của cải cách hưu trí từ Hội đồng Ngân sách Quốc gia: “Việc giảm tuổi nghỉ hưu sẽ đồng nghĩa với việc làm tăng thâm hụt dự kiến của hệ thống hưu trí trong giai đoạn quan trọng, tức là vào những năm 2050 của thế kỷ này, thêm 1,2% tổng sản phẩm quốc nội (GDP). Tính theo giá hiện nay, thâm hụt bổ sung này tương đương 110 tỷ korun mỗi năm”.

Chi phí này sẽ do thế hệ trẻ ngày nay gánh chịu, ông Hradil nhấn mạnh. “Họ sẽ buộc phải tìm cách kiếm tiền để trang trải. Không thể duy trì thâm hụt này bằng nợ mãi được,” ông nói.

Hơn nữa, đây là một bước lùi mà hầu hết các quốc gia châu Âu hiện nay còn không cân nhắc. “Ngược lại, việc tăng tuổi nghỉ hưu là công cụ tiêu chuẩn mà nhiều nước sử dụng để giải quyết tính không bền vững của hệ thống hưu trí theo phương thức trả trước, trước tình trạng già hóa dân số,” - chuyên gia kinh tế bổ sung.

Các tác động dự kiến của việc dừng tăng tuổi nghỉ hưu đối với hệ thống hưu trí có thể được giảm bớt nhờ xu hướng dân số tích cực, tức là số trẻ em sinh ra nhiều hơn, có thể cả nhờ nhập cư.

Lấy nguồn trả lương hưu từ đâu?

Trong khi các chính trị gia của liên minh cầm quyền sắp thành lập gồm ANO, Motoristé và SPD đồng ý rằng cần giới hạn tuổi nghỉ hưu ở mức 65 tuổi, họ lại khác nhau về cách huy động nguồn kinh phí.

Nhà phân tích Lukáš Kovanda từ Trinity Bank nhắc lại: “ANO đặt nhiều kỳ vọng vào việc chống kinh tế ngầm quyết liệt hơn, chẳng hạn bằng việc triển khai hệ thống hồ sơ thuế điện tử EET. Còn Motoristé cho rằng để trang trải chi phí, việc số hóa và điện tử hóa bộ máy nhà nước sẽ đóng góp đáng kể”.

SPD yêu cầu hạn chế nguồn lao động giá rẻ từ nước ngoài. “Theo họ, điều này sẽ dẫn đến mức lương cao hơn cho người lao động Séc, tức là tăng thuế và đóng góp vào ngân sách nhà nước, từ đó cũng sẽ dùng để tài trợ cho lương hưu,” một luận điểm khác được nêu ra.

ANO cũng muốn tăng động lực làm việc ở tuổi già, ví dụ mỗi năm làm việc thêm sẽ giúp lương hưu tăng 1,5% của mức tính lương. Việc nhiều người cao tuổi đi làm hơn sẽ giúp tăng đóng góp vào hệ thống hưu trí.

Tuy nhiên, theo chuyên gia kinh tế Kovanda, các kế hoạch nêu trên là chưa đủ. Không một đảng nào đề xuất các biện pháp với quy mô đủ lớn để có cơ hội thực sự bù đắp chi tiêu tăng thêm cho lương hưu.

(Theo Novinky)