Trí tuệ nhân tạo (AI) đang bắt đầu làm rung chuyển thị trường lao động. Tại Séc, nó sẽ ảnh hưởng tới khoảng 2,3 triệu người và có tác động mạnh mẽ tới khoảng 600.000 lao động. 

Việc đào tạo lại nghề và nâng cao trình độ sẽ trở thành yêu cầu bắt buộc. Theo dự báo, đến năm 2035 có thể sẽ tạo ra 955.000 vị trí việc làm mới, trong khi 355.000 việc làm hiện tại sẽ biến mất.

Khoảng 288.000 người sẽ phải đào tạo lại và chuyển sang vị trí mới. Thêm 67.000 người sẽ phải thay đổi hoàn toàn ngành nghề và trải qua quá trình đào tạo lại quy mô lớn, nếu không sẽ đối mặt với nguy cơ thất nghiệp kéo dài. Đây là kết quả của một nghiên cứu cập nhật từ Công ty tư vấn Boston Consulting Group (BCG) và Viện Aspen chi nhánh Trung Âu thực hiện cho Bộ Lao động.

AI thế hệ mới (GenAI) ngày càng trở nên toàn diện hơn — có thể tạo ra văn bản, mã lập trình, âm thanh, hình ảnh, video và cũng có khả năng tổng hợp dữ liệu. Công nghệ này có thể thay thế nhiều công việc thường nhật, tiết kiệm thời gian và tăng năng suất lao động.

Ai sẽ bị AI đe dọa và ai sẽ được hỗ trợ?

Nếu bạn nghĩ rằng sự xuất hiện của GenAI trên thị trường lao động không liên quan tới mình, có thể bạn đã nhầm. AI sẽ tác động mạnh đến 12 nhóm nghề nghiệp, tương đương khoảng 600.000 người. Các nghề này bao gồm:

Nhà phân tích, lập trình viên phần mềm
Chuyên gia pháp luật, cơ sở dữ liệu và mạng máy tính
Chuyên gia thương mại và marketing
Nhà văn, nhà báo, nhà ngôn ngữ học
Nhân viên dịch vụ thông tin
Nhân viên hành chính liên quan đến xử lý dữ liệu và logistics
Những đối tượng này sẽ cần không chỉ thành thạo kỹ năng kỹ thuật số mà còn phải thích nghi nhanh chóng với những thay đổi.

"Cơ cấu thị trường lao động tại Séc sẽ thay đổi lớn và điều đó buộc chúng ta phải có cái nhìn khác hẳn về việc chuẩn bị cho công việc tương lai," Tomas Wiedermann, đối tác của BCG và đồng tác giả nghiên cứu cho biết.

Các nghề bị ảnh hưởng nhiều nhất còn bao gồm cả luật sư, trợ lý tư pháp, thư ký tòa án. Wiedermann giải thích: "Sự gia tăng số lượng chuyên gia lĩnh vực pháp lý có vẻ bất ngờ, nhưng ngành này sẽ bị ảnh hưởng mạnh bởi GenAI, vốn có thể phân tích văn bản pháp lý, tìm kiếm án lệ và soạn thảo hợp đồng đơn giản."

Khoảng 33% các vị trí công việc (tức khoảng 1,7 triệu người trong 56 lĩnh vực) sẽ chỉ chịu tác động nhẹ. Đây là các nghề như:

Đại biểu quốc hội
Nhân viên bán hàng
Một phần nhân viên kỹ thuật
Ở nhóm này, GenAI chủ yếu hỗ trợ các công việc phụ trợ chứ không thay đổi bản chất công việc.

Những nghề khó bị thay thế

Các nhà quản lý ra quyết định liên quan đến yếu tố con người - sự cảm thông, phán đoán đạo đức, hay sử dụng kỹ năng lãnh đạo - sẽ ít bị thay thế. Các kỹ năng mềm như giải quyết xung đột, dẫn dắt đội nhóm, đàm phán vẫn không thể thay thế bởi AI.

Những gì cần thiết cho quốc gia và người lao động

Phần lớn người lao động trong tương lai sẽ phải nâng cao kỹ năng hoặc học nghề mới.

"Chúng ta cần xây dựng một hệ thống lâu dài giúp cập nhật kỹ năng liên tục và làm cho hệ thống giáo dục Séc linh hoạt hơn, để các sinh viên tốt nghiệp có thể nhanh chóng thích nghi với các yêu cầu mới," Wiedermann nhấn mạnh.

Theo bà Kateřina Štěpánková, Giám đốc Cục Việc làm thuộc Bộ Lao động và Xã hội, một số chương trình đã được khởi động. Hai năm trước, Văn phòng Việc làm đã mở cổng học tập www.jsemvkurzu.cz, hỗ trợ người lao động đăng ký các khóa nâng cao kỹ năng kỹ thuật số và cung cấp các khoản hỗ trợ tài chính hấp dẫn.

Sự tiến bộ và việc đưa AI vào công việc là điều không thể ngăn cản. Wiedermann nhận định:

Trong ngành CNTT, AI sẽ thúc đẩy mạnh mẽ quá trình phát triển
Còn trong khối hành chính, việc tự động hóa có thể dẫn tới giảm số lượng vị trí nhân viên bàn giấy.
Những công việc nào sẽ thiếu hụt?

Thị trường lao động trong tương lai sẽ thiếu hụt trước hết giáo viên ở tất cả các cấp (từ mầm non đến trung học phổ thông), với khoảng 43.000 vị trí còn trống. Tiếp đó là thiếu nhân viên y tế, nhân viên xã hội, kỹ thuật viên và đầu bếp. Ngược lại, nhiều việc làm sẽ bị cắt giảm trong lĩnh vực bán lẻ và lao động phổ thông trong sản xuất.

Cơ hội và rủi ro từ GenAI

GenAI sẽ trở thành một phần thiết yếu của cuộc sống trong 10-15 năm tới, mang lại cách mạng cho thị trường lao động. Các cơ hội lớn gồm:

Nâng hiệu suất, giảm chi phí nhờ tự động hóa tác vụ lặp lại
Thúc đẩy sáng tạo trong nhiều ngành nghề
Tăng tốc tiến bộ khoa học trong các lĩnh vực như khí hậu và y học
Nâng cao chất lượng giáo dục ở các khu vực thiếu thốn tài nguyên
Tuy nhiên, cũng có những rủi ro lớn:

Mất việc do tự động hóa có thể gia tăng bất bình đẳng kinh tế
Nguy cơ lan truyền thông tin sai lệch do AI dễ dàng tạo ra nội dung giả mạo
Gây cô lập xã hội khi con người ngày càng ít tương tác trực tiếp
Vì những lý do đó, Diễn đàn Kinh tế Thế giới (WEF) đã liệt GenAI vào nhóm những rủi ro hàng đầu đối với xã hội.

(Theo Idnes)