Cuộc chiến thuế quan giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới chuyển sang mặt trận mới với phí cảng đánh vào ngành vận tải biển, đe dọa gây hỗn loạn chuỗi cung ứng toàn cầu khi thời hạn đàm phán đang cận kề.

Chỉ còn gần một tháng nữa là đến hạn chót để Mỹ và Trung Quốc đạt được thỏa thuận thương mại, nhưng cuộc chiến ngày càng gay gắt.

Sau khi Trung Quốc tuyên bố siết chặt hạn chế xuất khẩu các khoáng sản đất hiếm quan trọng, Tổng thống Mỹ Donald Trump tuyên bố sẽ áp thuế 100% đối với hàng xuất khẩu của Bắc Kinh. Bắc Kinh đáp trả sẽ "đấu đến cùng", đẩy căng thẳng lên mức báo động.

Phí cảng: vũ khí mới

Từ ngày 14-10, Mỹ và Trung Quốc sẽ bắt đầu thu phí cảng đối với các công ty vận tải biển, biến vận chuyển hàng hóa từ đồ chơi đến dầu thô thành chiến trường mới.

Đầu năm nay, chính quyền ông Trump công bố kế hoạch thu phí các tàu liên quan đến Trung Quốc nhằm giảm sự kiểm soát của Bắc Kinh đối với ngành hàng hải toàn cầu và thúc đẩy ngành đóng tàu Mỹ.

Biện pháp này dựa trên điều tra dưới thời cựu Tổng thống Joe Biden, cáo buộc Trung Quốc sử dụng các chính sách bất công để thống trị lĩnh vực hàng hải, hậu cần và đóng tàu. Đáp lại, Bộ Giao thông vận tải Trung Quốc tuyên bố áp phí tương ứng và cùng thời điểm với chính sách của Mỹ.

Theo đó, hàng hóa nhập khẩu vào Mỹ được vận chuyển bằng tàu do Trung Quốc sở hữu hoặc vận hành sẽ phải chịu phí cảng 50 USD/tấn, tăng thêm 30 USD/tấn mỗi năm trong ba năm tới.

Các bên khác, bao gồm công ty Mỹ khai thác tàu đóng tại Trung Quốc, cũng phải chịu phí. Phí cảng trả đũa của Trung Quốc cũng sẽ tăng hàng năm lên mức tối đa 157 USD vào năm 2028.

Giới phân tích lo ngại việc này sẽ biến vận chuyển biển từ kênh trung lập của thương mại toàn cầu thành vũ khí trong cuộc chiến. "Sự ăn miếng trả miếng này đang kéo cả hai nền kinh tế vào vòng xoáy thuế hàng hải, có nguy cơ làm biến dạng dòng chảy vận tải hàng hóa toàn cầu", Reuters dẫn phân tích của tổ chức Xclusiv Shipbrokers tại Athens.

Tổ chức Clarksons Research ước tính phí cảng mới có thể tác động đến vận chuyển 15% lượng dầu toàn cầu. Nhà phân tích Omar Nokta của tổ chức Jefferies cho biết 13% tàu chở dầu thô và 11% tàu container toàn cầu sẽ bị ảnh hưởng.

Giằng co giữa đấu và đàm

Bộ Thương mại Trung Quốc giải thích việc trả đũa về phí cảng là "hành động phòng vệ cần thiết nhằm bảo vệ các quyền và lợi ích hợp pháp của các ngành công nghiệp và doanh nghiệp Trung Quốc, cũng như duy trì môi trường cạnh tranh công bằng trên thị trường vận tải biển và đóng tàu quốc tế".

"Nếu các vị muốn đấu, chúng tôi sẽ đấu đến cùng. Nếu các vị muốn đàm phán, cánh cửa của chúng tôi vẫn mở", AFP dẫn tuyên bố của người phát ngôn bộ này.

Tín hiệu từ Trung Quốc cho thấy sẵn sàng đáp trả từng biện pháp của Mỹ, có thể đẩy thương chiến leo thang lên mức báo động.

Sau cuộc thương chiến đầu tiên năm 2018, Bắc Kinh đã giảm tối đa sự phụ thuộc vào Mỹ trong các lĩnh vực quan trọng.

Tuy nhiên, cả hai nước cũng không muốn căng thẳng bùng nổ rồi lại hạ nhiệt theo chu kỳ, làm chệch hướng đàm phán. Theo báo Wall Street Journal, Trung Quốc đang muốn cứu vãn cuộc gặp thượng đỉnh giữa ông Trump và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình, dự kiến diễn ra vào cuối tháng này tại Diễn đàn Hợp tác kinh tế châu Á - Thái Bình Dương (APEC) ở Hàn Quốc. Trong khi đó, Mỹ muốn ngăn chặn đà giảm của thị trường chứng khoán do những tin tức tiêu cực.

Cuối tuần qua, Tổng thống Mỹ đã dịu giọng khi nói rằng "chúng ta sẽ ổn với Trung Quốc" và ông có "mối quan hệ tốt đẹp" với ông Tập. Nói về cuộc thượng đỉnh sắp tới tại Hàn Quốc, ông Trump cho biết "không có lý do gì" để gặp nhà lãnh đạo Trung Quốc. Tuy nhiên, sau đó ông nói với các phóng viên rằng ông không hủy cuộc họp.

Chuỗi cung ứng đứng trước nguy cơ đứt gãy

Ông Joe Kramek, Chủ tịch tổ chức phi lợi nhuận vận tải biển World Shipping Council, cho biết sự trả đũa qua lại có thể tác động tiêu cực lên các nhà xuất khẩu, nhà sản xuất và người tiêu dùng của cả Mỹ và Trung Quốc vào thời điểm thương mại toàn cầu đang chịu áp lực lớn.
Chi phí cao hơn sẽ gây thêm áp lực cho ngành vận tải biển - vận chuyển hơn 80% thương mại toàn cầu - vốn đang phải vật lộn với những tác động tiêu cực từ các mức thuế quan sâu rộng của ông Trump. Các nhà phân tích dự đoán hãng vận tải container COSCO của Trung Quốc, hãng vận tải lớn nhất châu Á và lớn thứ tư thế giới, phải đóng phí hơn 1 tỉ USD trong năm đầu tiên.
Tại Mỹ, nhà bán lẻ, nhà sản xuất và vận tải cảnh báo rằng điều này có thể gây hỗn loạn chuỗi cung ứng, làm tăng giá cả hàng hóa và giảm lượng hàng nhập khẩu từ châu Á. "Với năng lực vận chuyển giảm, giá vận chuyển sẽ tăng lên, đồng nghĩa với việc bạn có thể phải đối mặt với tình trạng kệ hàng trống trơn trong dịp Giáng sinh" - ông John McCown, nghiên cứu viên tại Trung tâm Chiến lược hàng hải, nhận định. Ngoài ra, nó cũng sẽ gây tác động dây chuyền lên lực lượng lao động tại cảng, tài xế xe tải, các kho bãi...

Theo Tuoitre